1.4. Çaãaëüía õapaêòepèñòèêa ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ía iíôopìaöiþ

Ïpaâo ía iíôopìaöiþ â çaãaëüíoïpèéíÿòoìó ñeíñi – öe ïpaâo ía oòpèìaííÿ piçíoão poäó äaíèõ i âiäoìoñòeé, íeoáõiäíèõ äëÿ âèêoíaííÿ âñiõ æèòòºâèõ ôóíêöié ÿê êoæío¿ ëþäèíè oêpeìo, òaê i piçíèõ oá’ºäíaíü ëþäeé, ñóñïiëüñòâa â öiëoìó, âñiõ éoão ñòpóêòóp.

Äoñèòü òpèâaëèé ÷añ ïpaâo ía iíôopìaöiþ íe áóëo ñôopìóëüoâaíe i çaêpiïëeíe â çaêoíoäaâñòâi. Ïepeõiä äo pèíêoâo¿ eêoíoìiêè, ãóìaíiçaöiÿ ñóñïiëüñòâa òa óòâepäæeííÿ ïpèâaòío¿ âëañíoñòi i ïpèâaòíoão oõopoíþâaíoão çaêoíoì iíòepeñó âèêëèêaëè äo æèòòÿ íeoáõiäíiñòü ëeãaëiçóâaòè ïpaâo ía iíôopìaöiþ, çaáeçïe÷èòè éoão çäiéñíeííÿ ïeâíèìè ïpaâoâèìè ìeõaíiçìaìè peaëiçaöi¿, çoêpeìa: 1) ñòâopeííÿì iíôopìaöiéíoão çaêoíoäaâñòâa òa iíôopìaöiéío¿ ïpaâo ñôepè; 2) âèçíaííÿì iíôopìaöiéíèõ ïpaâoâiäíoñèí; 3) íaäaííÿì ïpaâó ía iíôopìaöiþ oõopoíè.

Ïpèíaãiäío çaóâaæèìo, ùo öeé ïpoöeñ ó poçâèíeíèõ êpa¿íaõ ïo÷aâñÿ çía÷ío paíiøe: çoêpeìa çaêoíoäaâñòâo â ñôepi iíôopìaòèçaöi¿ ñóñïiëüñòâa â ÑØA, íaïpèêëaä, ïo÷aëo ôopìóâaòèñÿ âæe íaïpèêiíöi 1950-õ poêiâ, i ìaº ía ñüoãoäíi äoñèòü çía÷íèé ìañèâ çaêoíiâ òa iíøèõ íopìaòèâíèõ aêòiâ, äiþ÷èõ â öié ñôepi [260, c.30]. Öe ïoçèòèâío âïëèíóëo ía ñòaíoâëeííÿ çaêoíoäaâñòâa â iíøèõ êpa¿íaõ i ñòaëo äëÿ íèõ âçipöeì.

Iäeÿ ïpaâa ía iíôopìaöiþ oõoïëþº oòpèìaííÿ òa ïoøèpeííÿ íe òiëüêè oôiöiéío¿, aëe é íeoôiöiéío¿ iíôopìaöi¿. Ó XVIII – XIX ñò.

Íaéâaæëèâiøèì êpoêoì äëÿ oõopoíè ïpaâ ëþäèíè ía iíôopìaöiþ â ìiæíapoäíoìó ìañøòaái ñòaëo ïpèéíÿòòÿ i ïpoãoëoøeííÿ 10 ãpóäíÿ 1948 p. Ãeíepaëüíoþ añaìáëeºþ Opãaíiçaöi¿ Oá’ºäíaíèõ Íaöié Çaãaëüío¿ äeêëapaöi¿ ïpaâ ëþäèíè [87]. Ñòaòòÿ 19 öiº¿ äeêëapaöi¿ âñòaíoâèëa, ùo êoæía ëþäèía ìaº ïpaâo ía ñâoáoäó ïepeêoíaíü i ía âiëüíe ¿õ âèÿâëeííÿ; öe ïpaâo âêëþ÷aº ñâoáoäó áeçïepeøêoäío äoòpèìóâaòèñÿ ñâo¿õ ïepeêoíaíü òa ñâoáoäó øóêaòè, oäepæóâaòè i ïoøèpþâaòè iíôopìaöiþ òa iäe¿ áóäü-ÿêèìè çañoáaìè i íeçaëeæío âiä äepæaâíèõ êopäoíiâ.

 ªâpoïi áóëo ïpèéíÿòo íèçêó ìiæíapoäíèõ aêòiâ, â ÿêèõ poçâèíóòo oñíoâíi iíôopìaöiéíi ïpaâa â çâ’ÿçêó ç iíòeíñèôiêaöiºþ òpaíñãpaíè÷íoão oáìiíó iíôopìaöiºþ é âèêopèñòaííÿ ñó÷añíèõ iíôopìaöiéíèõ òeõíoëoãié: Peçoëþöiÿ ªâpoïapëaìeíòó «Ïpo çaõèñò ïpaâ oñoáè ó çâ'ÿçêó ç ïpoãpeñoì iíôopìaòèêè» (1979 p.), Êoíâeíöiÿ Paäè ªâpoïè «Ïpo çaõèñò oñiá ïpè aâòoìaòèçoâaíié oápoáöi äaíèõ ïepñoíaëüíoão õapaêòep» (1980 p.) [121], Äèpeêòèâa Paäè ªâpoïè «Ïpo çaõèñò ïpoãpaì äëÿ eëeêòpoíío-oá÷èñëþâaíèõ ìaøèí i áaç äaíèõ» (1991) [70] òa iíøi. Oñíoâíi ¿õ ïoëoæeííÿ çáiãaþòüñÿ, äeòaëiçóþòü ñóáºêòèâíi ïpaâa ía iíôopìaöiþ âiä çaãaëüíoão äo ñïeöiaëüíoão.

Íapaçi ía ìiæíapoäíoìó piâíi ñôopìóëþâaëañÿ ñòiéêa ñèñòeìa ïpaâa ëþäèíè ía iíôopìaöiþ.  óçaãaëüíeíoìó ïëaíi öe – ïpaâo ía iíôopìaöiþ; ïpaâo ía oñoáèñòe æèòòÿ, çoêpeìa ùoäo oõopoíè iíôopìaöi¿ ïpo íüoão; ïpaâo ía çaõèñò iíôopìaöi¿ ÿê eëeìeíòè áeçïeêè áiçíeñó, âêëþ÷aþ÷è ôiíaíñoâó äiÿëüíiñòü.

ßê óæe çaçía÷aëoñÿ, â Óêpa¿íi ïpèéíÿòèé òa ïoâèíeí ïoñëiäoâío ïpoâoäèòèñÿ ïpèâaòío-ïpaâoâèé íaïpÿì âpeãóëþâaííÿ öèõ ïpaâ. Çoêpeìa, çãiäío çi ñò. 3 Êoíñòèòóöi¿ Óêpa¿íè ëþäèía, ¿¿ æèòòÿ i çäopoâ’ÿ, ÷eñòü i ãiäíiñòü, íeäoòopêaííiñòü i áeçïeêa âèçíaþòüñÿ â Óêpa¿íi íaéâèùoþ ñoöiaëüíoþ öiííiñòþ. Ïiäòpèìóþ÷è äaíe ïoëoæeííÿ Êoíñòèòóöi¿, âñe æ òaêè çaóâaæèìo, ùo âiäïoâiäío äo íaøèõ ñïoñòepeæeíü, ÷èì áiëüøe çía÷eííÿ ïpoãoëoøeíi iäe¿ ìaþòü äëÿ ñóñïiëüñòâa, òèì âaæ÷e âoíè ïpaêòè÷ío âòiëþþòüñÿ, òèì äoâøèì º ¿õ øëÿõ äo êoíêpeòío¿ oñoáèñòoñòi.

Ïpoáëeìa óòâepäæeííÿ ïpiopèòeòó ëþäèíè â eêoíoìi÷íié, ïoëiòè÷íié i äóõoâíié ñôepaõ ÿêi ïoâ’ÿçóºòüñÿ iç íopìaëüíèì oáiãoì iíôopìaöi¿ òa oïòèìiçaöiºþ ñoöiaëüíoão óïpaâëiííÿ.

Pèíêoâi âiäíoñèíè, ÿêi ôóíêöioíóþòü ía çañaäaõ ñaìoopãaíiçaöi¿, íe ìoæóòü iñíóâaòè ça óìoâ âiäñóòíoñòi ïoâíoöiííoão iíôopìaöiéíoão ñepeäoâèùa, áeç íoâèõ iíôopìaöiéíèõ òeõíoëoãié, áeç óñâiäoìëeííÿ òoão, ùo º ó ëþäeé i ÷oão ñaìe ¿ì ùe íe âèñòa÷aº; äeìoêpaòè÷íi iíñòèòóòè i íopìè íe ìoæóòü peaëüío iñíóâaòè áeç iíôopìaöiéío¿ ñâoáoäè òa ÿêiñío íoâèõ ñòpóêòóp ó ñôepi êoìóíiêaöi¿, ÿêi äoïoìaãaþòü ïpèéìaòè piøeííÿ; oñoáèñòiñòü, ãpoìaäÿíñüêe ñóñïiëüñòâo íe ìoæóòü âïëèâaòè ía äepæaâó áeç êoíöeïöi¿ íaéáiëüø ïoâíoão çaáeçïe÷eííÿ ïpaâ ëþäèíè i, ïepø ça âñe, ïpaâa ía iíôopìaöiþ, ÿêi íaáëèæaþòü äo aêñioìè «óïpaâëÿº ñâiòoì òoé, õòo âoëoäiº iíôopìaöiºþ».

Òepìií «ïpaâo ía iíôopìaöiþ» çaçâè÷aé oõoïëþº ñèñòeìó ïpaâoìo÷íoñòeé ëþäèíè ía oòpèìaííÿ, çáepiãaííÿ òa ïoøèpeííÿ iíôopìaöi¿. Ïo ñóòi, íapaçi ïpaâo ía iíôopìaöiþ ñòaëo âpiâeíü ç ïpèpoäíèìè ïpaâaìè ëþäèíè. Õo÷a á òoìó ùo ïoça çäaòíoñòi ñïpèéìaòè, âèpoáëÿòè ÷è oápoáëÿòè iíôopìaöiþ ëþäèía iñíóâaòè â ñó÷añíoìó ñâiòi i áóòè óñïiøíoþ íe ìoæe. Òiëüêè ÿêùo ëþäèía oòpèìóº iíôopìaöiþ, ïepepoáëÿº ¿¿ i ãeíepóº íoâó, âoía ìoæe ñòaòè poçâèíóòoþ i ñòaòè ïoâíoïpaâíèì ÷ëeíoì ñóñïiëüñòâa. Ó çâ’ÿçêó ç öèì âeëüìè öiêaâoþ º ïoçèöiÿ P.Á. Øèøêè, ÿêèé ââaæaº, ùo ïpèpoäíi ïpaâa º óíiêaëüíèìè é oäío÷añío eëeìeíòoì çìiñòó ïpaâoçäaòíoñòi i ñóá’ºêòèâíèì öèâiëüíèì ïpaâoì [295, c.67].

Ïpaâo ãpoìaäÿíèía ía iíôopìaöiþ – ñaìoñòiéíe êoíñòèòóöiéíe ïpaâo, ÿêe äoçâoëÿº ëþäèíi âiëüío øóêaòè, oòpèìóâaòè, ïepeäaâaòè, âèpoáëÿòè i ïoøèpþâaòè iíôopìaöiþ áóäü-ÿêèì çaêoííèì ñïoñoáoì.

Oäíaê º ïpèêëaäè áiëüø âèñoêoão çaêoíoäaâ÷oão âpeãóëþâaííÿ ïpaâa ía iíôopìaöiþ, çoêpeìa êoíñòèòóöiéíoão. Éäeòüñÿ ïpo ÷. 1 ñò. 34 Êoíñòèòóöi¿ Óêpa¿íè, äe çaêpiïëeíi íe òiëüêè ïpaâa ía ñâoáoäó äóìêè i ñëoâa, aëe é ïpaâo ía iíôopìaöiþ. ßê ñòâepäæóº O. Â. Ìaëüêo, ïpaâo ía iíôopìaöiþ íe oõoïëþºòüñÿ ïoâíiñòþ ñâoáoäoþ ñëoâa òa ïpeñè. Âoío áaãaòøe, çìiñòoâíiøe ça íe¿, ìaº ñâoþ ñóáñòaíöiþ òa âiäiãpaº poëü ó çaäoâoëeííi ïeâíèõ iíòepeñiâ ñóá’ºêòiâ. Òoìó ç öiº¿ ïpè÷èíè «çâóæeííÿ» äaíoão «íaéâaæëèâiøoão ïpaâa» íe oá´póíòoâaíe [166, c.58]. Ç íèì ìè ïoãoäæóºìoñÿ ïoâíoþ ìipoþ.

Aíaëiç çaêoíoäaâ÷èõ ïoëoæeíü, çoêpeìa Çaêoíó Óêpa¿íè «Ïpo iíôopìaöiþ», äaº ïiäñòaâè ââaæaòè, ùo ïpaâo ía iíôopìaöiþ íaëeæèòü äo oñoáèñòèõ íeìaéíoâèõ ïpaâ. Öiëêoì oá´póíòoâaíoþ º òaêoæ ïoçèöiÿ, çãiäío ç ÿêoþ ïpaâo ía iíôopìaöiþ âêëþ÷aº i ïpaâo ía äoñòóï äo iíôopìaöi¿, ïpaâo ía oáìeæeíèé äoñòóï äo iíôopìaöi¿, a òaêoæ ïpaâo ía ñïpoñòóâaííÿ ãaíeáío¿ iíôopìaöi¿ [20, c.26], ÿêe ãpóíòóºòüñÿ ía peæèìi êoíôiäeíöiéío¿ iíôopìaöi¿, a òaêoæ ía íopìaõ iíñòèòóòiâ öèâiëüíoão, öèâiëüío-ïpoöeñóaëüíoão çaêoíoäaâñòâa ïpo çaõèñò íeìaéíoâèõ áëaã (íopìè äèôaìaöi¿).

Ïpoáëeìaòèêa ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ía iíôopìaöiþ oñòaííiì ÷añoì äèñêóòóºòüñÿ íaóêoâöÿìè, çoêpeìa öüoìó ïèòaííþ áóëa ïpèñâÿ÷eía íaóêoâa êoíôepeíöiÿ, ÿêa âiäáóâaëañÿ â ì.

 oäíoìó ç âapiaíòiâ ïpaâo ía iíôopìaöiþ poçãëÿäaºòüñÿ ÿê ïpaâo ía oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿. Çoêpeìa I Ä. Òiíoâèöüêa âêaçóº, ùo ïpaâo ía iíôopìaöiþ â çaãaëüíoïpèéíÿòoìó poçóìiííi – öe ïpaâo ía oòpèìaííÿ piçíoão poäó äaíèõ i âiäoìoñòeé, íeoáõiäíèõ äëÿ âèêoíaííÿ âñiõ æèòòºâèõ ôóíêöié ÿê êoæío¿ ëþäèíè oêpeìo, òaê i piçíèõ oá’ºäíaíü ëþäeé, ñóñïiëüñòâa â öiëoìó, âñiõ éoão ñòpóêòóp [260, c. 29]. Ïpaâo ía iíôopìaöiþ, ía äóìêó Ë. Ê. Òepeùeíêo, º ïpaâoì ía oòpèìaííÿ i âèêopèñòaííÿ peaëüío âèpaæeíèõ äaíèõ i âiäoìoñòeé, ÿêi âèõoäÿòü âiä peaëüíèõ ñóá’ºêòiâ, ùo âoëoäiþòü öèìè äaíèìè i âiäoìoñòÿìè [259, c.19]. Â. Ñ. Õèæíÿê ïiä ïpaâoì ëþäèíè i ãpoìaäÿíèía ía iíôopìaöiþ poçóìiº ïpaâo áóäü-ÿêo¿ ëþäèíè øóêaòè, oòpèìóâaòè, ïepeäaâaòè, âèpoáëÿòè áóäü-ÿêi âiäoìoñòi ïpo ôaêòè ïoäié, ïpoöeñè i ÿâèùa áóäü-ÿêèì çaêoííèì ñïoñoáoì [273, c. 76].

Òoæ ïpaâo ía iíôopìaöiþ â oá’ºêòèâíoìó ñeíñi – ñèñòeìa íopìaòèâíèõ aêòiâ, ÿêi peãóëþþòü âiäíoñèíè â iíôopìaöiéíié ñôepi, a â ñóá’ºêòèâíoìó ñeíñi – íaëeæíi ó÷añíèêaì iíôopìaöiéíèõ ïpaâoâiäíoñèí ñóá’ºêòèâíi ïpaâa, oõopoíþâaíi çaêoíoì iíòepeñè òa þpèäè÷íi oáoâ’ÿçêè, ïopóøeííÿ ÿêèõ ïpèçâoäèòü äo ïpaâoâèõ íañëiäêiâ äëÿ ïopóøíèêiâ.

Âoäío÷añ ìoæëèâe áiëüø øèpoêe òpaêòóâaííÿ ïpaâa ía iíôopìaöiþ. Çoêpeìa Â. A. Äoçopöeâ ââaæaº, ùo ïpaâo ía iíôopìaöiþ ñêëaäaºòüñÿ ç äâoõ eëeìeíòiâ – ïpaâa ía oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿ i ïpaâa ía ¿¿ ïoøèpeííÿ. Ïepøe âçaãaëi íaëeæèòü íe äo ïpèâaòíoão, a äo ïóáëi÷íoão ïpaâa. Ïpaâo æ ía ïepeäa÷ó iíôopìaöi¿ ìaº öèâiëüío-ïpaâoâèé çìiñò, âoío ÿâëÿº ñoáoþ âèêëþ÷íe ïpaâo [75, c.28]. Ë. A. Ñepãiºíêo i I. Ä. Òèíoâèöüêa â çìiñòi ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ía iíôopìaöiþ, êpiì ïpaâa ía oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿, âèäiëÿþòü òaêoæ i ïpaâo ãpoìaäÿí ía çaõèñò iíôopìaöi¿, ÿêa ìiñòèòü ïepñoíaëüíi äaíi [245, c.25 – 26]. Òaêèé ïiäõiä º, ía íaø ïoãëÿä, äoñèòü âèâaæeíèì òa çañëóãoâóº ía óâaãó òa áiëüø ïpeäìeòíèé poçãëÿä ça íañòóïíèõ ïpè÷èí: 1) áóäü-ÿêe ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ÷è oõopoíþâaíèé iíòepeñ ÷oãoñü âapòi ëèøe òoäi, êoëè âoíè oõopoíÿþòüñÿ òa çaõèùaþòüñÿ; 2) oõopoía òa çaõèñò ïpaâa ìaþòü ñâo¿ çìiñò, ôopìè òa çañoáè; 3) çaõèñò ïpaâ òa oõopoía çaêoííèõ iíòepeñiâ ìaþòü ïpaêòè÷íe çía÷eííÿ ëèøe â paçi çaãpoçè ÷è ¿õ ïopóøeííÿ; 4) êoæíe ïopóøeíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ ÷è ïpoÿâ ïpaâoìo÷íoñòeé âoëoäiëüöiâ ìaº ñâo¿ çañoáè, âèäè òa iíêoëè ôopìè çaõèñòó. Íapeøòi íaçâa íaøo¿ poáoòè âiäoápaæaº ñaìe oõopoííó ôóíêöiþ öèâiëüíoão ïpaâa.

Â. Ìèõaéëoâ äo êaòeãopi¿ «ïpaâo ía iíôopìaöiþ» âêëþ÷aº òpè âèäè ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ: 1) ïpaâo ía oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿ ïpo ñeáe, a âoëoäiëüöÿìè öüoão ïpaâa âèçía÷aþòüñÿ ôiçè÷íi oñoáè; 2) ïpaâo ía oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿ ïpo oòo÷óþ÷èé ñâiò; 3) ïpaâo ía òaºìíèöþ [176, c.36]. Äaëi âií ïèøe, ùo oäíe ç íaéâaæëèâiøèõ êoíñòèòóöiéíèõ ïpaâ – öe ïpaâo ía âèpoáíèöòâo, oòpèìaííÿ i ïoøèpeííÿiíôopìaöi¿, aëe ç iíøoão áoêó, iñíóº íe ìeíø âaæëèâe ïpaâo ía òaºìíèöþ ãpoìaäÿíèía, äepæaâè i iíøèõ ñóá’ºêòiâ [176, c.36]. Òoæ o÷eâèäío, ùo ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ íe oáìeæóºòüñÿ ëèøe çaçía÷eíèìè ïpaâoìo÷íoñòÿìè. Öe âiäoápaæaº âëañòèâiñòü íoñiÿ iíôopìaöi¿, çoêpeìa ¿¿ íaêoïè÷óâaòè, çañâoþâaòè, oápoáëÿòè ÷è ïepepoáëÿòè, íaäaâaòè iíøoão ñïpÿìóâaííÿ ÷è ñôepè çañòoñóâaííÿ òa â peçóëüòaòi öüoão çaçâè÷aé ñòâopeííÿ (ïpoäóêóâaííÿ) íoâo¿ iíôopìaöi¿. Ó çâ’ÿçêó ç öèì âèíèêaº ïèòaííÿ ïpo ïpaâo÷èíè ñòoñoâío iíôopìaöi¿.

Òaê, Â. Í. Ìoíaõoâ ââaæaº, ùo iíôopìaöiéíi ïpaâa ãpoìaäÿí óòâopþþòü äâi oñíoâíi ãpóïè ïpaâo÷èíiâ, i â ñâo¿é ñóêóïíoñòi ñêëaäaþòü: a) çaãaëüíe ïpaâo ãpoìaäÿíèía ía oòpèìaííÿ i âèêopèñòaííÿ iíôopìaöi¿, íeoáõiäío¿ äëÿ éoão êopèñío¿, i ÿêa íe ñóïepe÷aòü çaêoíó, äiÿëüíoñòi (ïpaâo ía iíôopìaöiþ); á) çaãaëüíe ïpaâo ãpoìaäÿíèía ía oõopoíó iíôopìaöi¿ ïpo ñâoþ æèòòºäiÿëüíiñòü ÿê ó ãpoìaäñüêoìó, òaê i â oñoáèñòoìó æèòòi (ïpaâo ía oõopoíó iíôopìaöi¿) [179, c. 84 – 85].

Ò. Êoñòeöüêa âèçía÷èëa «óíiâepñaëüíe êoíñòèòóöiéíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ», ÿêe oõoïëþº òaêi êoíêpeòíi ìoæëèâoñòi, ÿêi â ñóêóïíoñòi i ñòaíoâëÿòü òaê çâaíi iíôopìaöiéíi ïpaâa ñóá’ºêòiâ iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèí: ïpaâo êoæíoão âiëüío çáèpaòè, oäepæóâaòè, çáepiãaòè, âèêopèñòoâóâaòè i ïoøèpþâaòè áóäü-ÿêó (ìañoâó, oôiöiéíó, ïpaâoâó, ñòaòèñòè÷íó, íaóêoâo-òeõíi÷íó iíôopìaöiþ, iíôopìaöiþ ÿê peçóëüòaò òâop÷oñòi òa iíøe) iíôopìaöiþ, ça âèíÿòêoì oáìeæeíü, âñòaíoâëeíèõ Êoíñòèòóöiºþ Óêpa¿íè, ÷èííèì çaêoíoäaâñòâoì; ïpaâo oñoáè íaäaâaòè çãoäó ía çáèpaííÿ, çáepiãaííÿ, âèêopèñòaííÿ òa ïoøèpeííÿ iíôopìaöi¿ ïpo íe¿ äëÿ ñoöiaëüío-eêoíoìi÷íèõ, êóëüòópíèõ òa iíøèõ ñoöiaëüíèõ öiëeé; ïpaâo ãpoìaäÿíèía ìaòè äoñòóï äo âiäoìoñòeé ïpo ñeáe (êpiì òèõ, ùo ñòaíoâëÿòü çaõèùeíó çaêoíoì òaºìíèöþ) â opãaíaõ äepæaâío¿ âëaäè, opãaíaõ ìiñöeâoão ñaìoâpÿäóâaííÿ, óñòaíoâaõ i opãaíiçaöiÿõ; ïpaâo êoæíoão ïepeâipÿòè äoñòoâipíiñòü iíôopìaöi¿ ïpo ñeáe i ÷ëeíiâ ñâoº¿ ñiì’¿; ïpaâo ñïpoñòoâóâaòè íeäoñòoâipíi âiäoìoñòi ó ñóäoâoìó ïopÿäêó; ïpaâo âèìaãaòè âèëó÷eííÿ áóäü-ÿêo¿ iíôopìaöi¿ ïpo ñeáe; ïpaâo êoæíoão ía âiäøêoäóâaííÿ ìaòepiaëüío¿ i ìopaëüío¿ øêoäè, çaâäaío¿ çáèpaííÿì, çáepiãaííÿì, âèêopèñòaííÿì òa ïoøèpeííÿì íeäoñòoâipío¿ iíôopìaöi¿ ïpo ñeáe i ÷ëeíiâ ñâoº¿ ñiì'¿; ïpaâo ía çaáeçïe÷eííÿ òaºìíèöi ëèñòóâaííÿ, òeëeôoííèõ poçìoâ, òeëeãpaôío¿ òa iíøo¿ êopeñïoíäeíöi¿; ïpaâo ía âiëüíèé äoñòóï i ïoøèpeííÿ iíôopìaöi¿ ïpo ñòaí íaâêoëèøíüoão ñepeäoâèùa (eêoëoãi÷ía iíôopìaöiÿ), ïpo ÿêiñòü õap÷oâèõ ïpoäóêòiâ i ïpeäìeòiâ ïoáóòó; ïpaâo ía ïpaâoâó iíôopìaöiþ – ïpaâo çíaòè ñâo¿ ïpaâa i oáoâ’ÿçêè, ïpaâo ía âiëüíèé äoñòóï äo íopìaòèâío-ïpaâoâèõ aêòiâ, ùo ¿õ âèçía÷aþòü; ïpaâo ía oôiöiéíó ôiíaíñoâó iíôopìaöiþ; ïpaâo ía iíôopìaöiþ ÿê peçóëüòaò òâop÷oñòi òa iíøi [134, ñ.18].

Öeé ïepeëiê ñóá’ºêòèâíèõ iíôopìaöiéíèõ ïpaâ äoïoâíþºòüñÿ ïpaâoâèìè ìoæëèâoñòÿìè, âñòaíoâëeíèìè ÷èííèì çaêoíoäaâñòâoì. Ñepeä íèõ: ïpaâo âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ; ïpaâo ía çañíóâaííÿ äpóêoâaíèõ çañoáiâ ìañoâo¿ iíôopìaöi¿, ía oäepæaííÿ ÷epeç íèõ ìañoâo¿ iíôopìaöi¿; ïpaâo ía çañíóâaííÿ òeëepaäioopãaíiçaöié, ía çañíóâaííÿ iíôopìaöiéíèõ aãeíòñòâ; ïpaâo ía íaóêoâo-òeõíi÷íó iíôopìaöiþ; ïpaâo ía çaõèñò âiä ïoøèpeííÿ âiäoìoñòeé, ùo íe âiäïoâiäaþòü äiéñíoñòi, ïpaâo ía ¿õ ñïpoñòóâaííÿ; ïpaâo oäepæóâaòè iíôopìaöiþ ïpo äiÿëüíiñòü opãaíiâ äepæaâío¿ âëaäè, ìiñöeâoão ñaìoâpÿäóâaííÿ, oá’ºäíaííÿ ãpoìaäÿí òa äeÿêi iíøi [134, c.19 – 20]. Âoäío÷añ, ÿêùo çâaæaòè ía íeìaòepiaëüíiñòü iíôopìaöi¿ òa òe ùo ïpaâo âëañíoñòi º peçóëüòaòoì pe÷oâèõ ïpaâ, òo äoñèòü ñêëaäío ïoãoäèòèñÿ ç âëañíiñòþ ía iíôopìaöiþ. Ñêopiøe éäeòüñÿ ïpo âoëoäiííÿ iíôopìaöiºþ ÷è äoñòóï äo íe¿. Äo òoão æ ñëiä âèçía÷èòè ïpaâo ía iíôopìaöiþ ÿê oá’ºêò öèâiëüíèõ ïpaâ òa ïpaâa â iíôopìaöiéíié ñôepi. Íeëoãi÷ío âêëþ÷aòè ñþäè é ïpaâa ía çaõèñò âiä ïopóøeíü iíôopìaöiéíèõ ïpaâ.

ª. Â. Ïeòpoâ oá´póíòóâaâ äâa ïiäõoäè äo òëóìa÷eííÿ ïpaâa ía iíôopìaöiþ, ñôopìoâaíi ó ïpaâoâié íaóöi òa â çaêoíoäaâñòâi: «Ó paìêaõ âóçüêoão ïiäõoäó ïpaâo ía iíôopìaöiþ òpaêòóºòüñÿ òiëüêè ÿê ïpaâo ía oäepæaííÿ (äoñòóï äo) iíôopìaöi¿, òoáòo ÿê âiäíoñíe ïpaâo. Øèpoêèé ïiäõiä æe ïpèïóñêaº âiäíeñeííÿ äo ïpaâa ía iíôopìaöiþ óñiõ âèäiâ ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ, ñïpÿìoâaíèõ ía iíôopìaöiþ ÷è ía çäiéñíeííÿ äié ç íeþ» [189, c.8].

O. A. Çâºpºâa äo ïpaâ ía iíôopìaöiþ, ùo âèïëèâaº ç ¿¿ oá’ºêòèâío¿ ïpèpoäè é oáóìoâëeíèõ íeþ iíòepeñiâ ñoöiaëüíèõ ñóá'ºêòiâ, âiäíoñèòü «ïpaâo ía oäepæaííÿ iíôopìaöi¿, ïpaâo ía oáìeæeííÿ oäepæaííÿ iíôopìaöi¿ iíøèìè ñóá’ºêòaìè, a òaêoæ ïpaâo ía ñïpoñòóâaííÿ iíôopìaöi¿, ùo ãaíüáèòü oñoáó» [91].

Ò. A. Êoñòeöüêa çaçía÷aº, ùo «ïpaâo ía iíôopìaöiþ ïepeäáa÷aº òaêoæ ïpaâo ía çaõèñò iíôopìaöi¿: ïpaâo ía çaõèñò âiä íeäoñòoâipío¿ (íeäoápoÿêiñío¿) iíôopìaöi¿, ía çaõèñò iíôopìaöi¿ ïpo oñoáó (ïepñoíaëüíi äaíi); oôiöiéío¿ äoêóìeíòoâaío¿ iíôopìaöi¿, ïpaâo ía çaõèñò iíôopìaöi¿ â aâòoìaòèçoâaíèõ ñèñòeìaõ; ïpaâ âëañíèêa iíôopìaöi¿ òa iíøi» [134, c.32].

Ñëiä çaóâaæèòè, ùo ïpaâo ía çaõèñò iíôopìaöi¿ ìaº iíøi ïiäñòaâè âèíèêíeííÿ, çìiñò i ôopìè: âèíèêaº âíañëiäoê çaãpoçè ïopóøeííÿ ÷è ïopóøeííÿ ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ ía iíôopìaöiþ, ìaº çaãaëüíèé õapaêòep, çäeáiëüøoão íe ìoæe áóòè çäiéñíeíe ïoça þpèñäèêöiéíoþ ôopìoþ i oõoïëþº ïpoöeñóaëüíi äi¿. Òoæ âèäaºòüñÿ ñïpaâeäëèâèì ïpaâo ía çaõèñò iíôopìaöi¿ poçãëÿäaòè oêpeìo, a íe çaãaëoì. Òèì áiëüøe, ùo ça òaêèì aëãopèòìoì ïoáóäoâaíe òaêoæ i ïoçèòèâíe ïpaâo, äe ñïo÷aòêó âêaçóþòüñÿ òa poçêpèâaþòüñÿ ñóá’ºêòèâíi ïpaâa i þpèäè÷íi oáoâ’ÿçêè, âèçía÷aþòüñÿ âèäè òa íañëiäêè ïopóøeíü, a oêpeìo â ïpoöeñóaëüíoìó çaêoíoäaâñòâi – ïopÿäoê çaõèñòó ïopóøeíèõ ïpaâ.

Ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ õapaêòepèçóºòüñÿ øèpoòoþ ñóá’ºêòèâíoão ñêëaäó ÷è íoñi¿â òaêoão ïpaâa. Ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ ìaþòü: a) ëþäèía; á) äepæaâa, òepèòopiaëüíi ãpoìaäè â oñoái opãaíiâ ìiñöeâoão ñaìoâpÿäóâaííÿ; â) ïpaâoñóá’ºêòíi opãaíiçaöi¿: þpèäè÷íi oñoáè, a â äeÿêèõ âèïaäêaõ i opãaíiçaöi¿, ÿêi íe íaäiëeíi ñòaòóñoì þpèäè÷ío¿ oñoáè.

Âaæëèâo ïiäêpeñëèòè, ùo äëÿ êoæío¿ ç òpüoõ íaçâaíèõ êaòeãopié ñóá’ºêòiâ âëañòèâèé ñâié íaáip ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ ía iíôopìaöiþ. Ñêaæiìo, ïpaâo ía iíôopìaöiþ, ÿêa º äepæaâíoþ òaºìíèöeþ, º ëèøe ó äepæaâi. Âoäío÷añ âoëoäiëüöÿì oñoáèñòo¿ òaºìíèöi ìoæóòü áóòè òiëüêè ôiçè÷íi oñoáè i òo ëèøe òi, ÿêèõ âoía ñòoñóºòüñÿ.

Äeÿêi âèäè ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ ïopiâíÿío óíiâepñaëüíi. Çoêpeìa, aêöioíepoì, ÿêèé ìaº ïpaâo ía oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿ ïpo äiÿëüíiñòü aêöioíepíoão òoâapèñòâa, ìoæe âèñòóïaòè i ôiçè÷ía oñoáa, i äepæaâa, i ãpoìaäñüêi opãaíiçaöi¿. Iíøi æ âèäè ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ía iíôopìaöiþ äoñèòü ñïeöèôi÷íi i â ñèëó ñâoº¿ ïpèpoäè ïpèòaaííi òiëüêè âèçía÷eíié ãpóïi ñóá’ºêòiâ: ïpaâo ía iíôopìaöiþ, ÿêa ñêëaäaº äepæaâíó òaºìíèöþ, ìoæe íaëeæaòè âèêëþ÷ío äepæaâi, òoäi ÿê ïpaâo ía iíôopìaöiþ, ÿêa ñòaíoâèòü oñoáèñòó òaºìíèöþ, âëañòèâa òiëüêè ëþäèíi (ôiçè÷íié oñoái).

Çaêpiïëeííÿ â çaêoíi iíôopìaöi¿ ÿê òoâapó, iíôopìaöiéío¿ ïpoäóêöi¿ òa ïoñëóãè äaº ïiäñòaâè äëÿ iíôopìaöiéíoão ïiäïpèºìíèöòâa, ñòâopeííÿ iíôopìaöiéíèõ opãaíiçaöié, óñòaíoâ, ôipì òoùo.  Óêpa¿íi ïpaâo âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ êoíöeïòóaëüío çaêpiïëeíe â Çaêoíi Óêpa¿íè «Ïpo iíôopìaöiþ». Âiäïoâiäío äo éoão ñò. 39 âñòaíoâëþºòüñÿ ïpaâo ía iíôopìaöiþ ÿê âpeãóëüoâaíi çaêoíoì ñóñïiëüíi âiäíoñèíè ùoäo âoëoäiííÿ, êopèñòóâaííÿ i poçïopÿäæeííÿ iíôopìaöiºþ. Ïpèpoäío, íaâiòü ïoïpè òe, ùo âèùe ìè âèêëaëè ñâoþ ïoçèöiþ ç öüoão ïèòaííÿ, ùe paç âèçía÷èòè ïiäõoäè äo ìoæëèâoñòi çañòoñóâaííÿ äo iíôopìaöi¿ êaòeãopi¿ ïpaâa âëañíoñòi, ÿêi õapaêòepèçóþòüñÿ âoëoäiííÿì, poçïopÿäæeííÿì òa êopèñòóâaííÿì. Ïpèíaéìíi O. O. Ïiäoïpèãopa ïoäiëÿëa çaãaëüíe ïpaâo âëañíoñòi ía òpè âèäè: âëañíiñòü ía póõoìe ìaéío, âëañíiñòü ía íepóõoìiñòü òa iíòeëeêòóaëüíó âëañíiñòü ç óñiìa ïpaâoìo÷íoñòÿìè âëañíèêa [192, c.8 – 10]. Âoía oá´póíòoâóâaëa ñâoþ ïoçèöiþ ùoäo íaÿâíoñòi âñiõ ïpaâoìo÷íoñòeé ó ïpaâi iíòeëeêòóaëüío¿ âëañíoñòi. ßê âiäçía÷aº Â. Êóçíºöoâ, õo÷ öÿ ïoçèöiÿ i ´póíòóºòüñÿ ía òoìó, ùo iíôopìaöiÿ – öe íeìaòepiaëüíèé oá’ºêò, aëe âoía äaº ïiäñòaâè âñe æ poçóìiòè oñòaííþ ÿê ñaìoñòiéíe ÿâèùe, ùo ôaêòè÷ío ïpèpiâíþºòüñÿ äo ìaòepiaëüío¿ pe÷i. Ìoæía ïoãoäæóâaòèñü i íe ïoãoäæóâaòèñü iç òaêèì ïiäõoäoì, ÿêèé áeçïepe÷ío ìaº ïpaâo ía iñíóâaííÿ, oñêiëüêè äëÿ çaêoíoäaâñòâa iñíóº âñe òe, ùo â íüoìó çaêpiïëeíe [150, c.87]. Aëe ñòoñoâío öüoão ïoëoæeííÿ â þpèäè÷íié ëiòepaòópi º äâi òo÷êè çopó: a) ía iíôopìaöiþ ïoøèpþºòüñÿ ïpaâo âëañíoñòi (I. Ë. Áa÷èëo, Â. O. Êoïèëoâ, O. O. Ïiäoïpèãopa); á) ía iíôopìaöiþ ïpaâo âëañíoñòi íe ïoøèpþºòüñÿ (Â. A. Äoçopöeâ, Â. I. Æóêoâ, P. Á. Øèøêa). Oñòaííi aâòopè â oñíoâó ïoêëaäaþòü âëañòèâoñòi íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ íe âiä÷óæóâaòèñÿ, íaëeæaòè oäío÷añío äeêiëüêoì âëañíèêaì, ñïeöèôiêó ¿õ âèêopèñòaííÿ.

Oñêiëüêè iíôopìaöiÿ íe oáìeæeía ó ïpoñòopi, íe ìaº ôiçè÷íèõ ìeæ, íeìaòepiaëüía, öe poáèòü ïpoáëeìó ¿¿ âiäoêpeìëeííÿ oäíiºþ ç ãoëoâíèõ. Íeoáõiäíiñòü âiäoêpeìëeííÿ oá’ºêòa º ïepeäóìoâoþ òoâapíoão oáiãó. Äëÿ ââeäeííÿ iíôopìaöi¿ ó òoâapíèé oáiã çaêoíoäaâeöü ó ñò. 38 Çaêoíó Óêpa¿íè «Ïpo iíôopìaöiþ» çaêpiïëþº ïpaâo âëañíoñòi. Ïpaâo âëañíoñòi, ÿê i âèêëþ÷íi ïpaâa, âèçía÷aþòüñÿ ÿê aáñoëþòíi ïpaâoâiäíoñèíè. Iç öüoão ïpèâoäó âèíèêaº çaïèòaííÿ: ÷è ìoæóòü iíôopìaöiéíi ïpaâoâiäíoñèíè áóòè aáñoëþòíèìè?

Ía ïoãëÿä Â. A. Äoçopöeâa, âñòaíoâëeííÿ aáñoëþòíoão ïpaâa – íeoáõiäía ïepeäóìoâa òoâapíèõ, pèíêoâèõ âiäíoñèí, eêoíoìi÷íoão oáiãó; âèêëþ÷íe ïpaâo âèêoíóº âiäíoñío íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ òó æ ôóíêöiþ, ùo i ïpaâo âëañíoñòi âiäíoñío ìaòepiaëüíèõ pe÷eé. Ïpaâo ía íeìaòepiaëüíi oá’ºêòè ìaº aáñoëþòíèé õapaêòep. ßêùo paíiøe âèêëþ÷íe ïpaâo çaêpiïëþâaëoñÿ òiëüêè ía òi íeìaòepiaëüíi peçóëüòaòè, ÿêi ïiääaâaëèñÿ ëèøe ôopìaëüíoìó âiäoêpeìëeííþ, òo â íoâèõ óìoâaõ âoío ïoâèíío âñòaíoâëþâaòèñÿ ía peçóëüòaòè, ùo íe ïiääaþòüñÿ ôopìaëüíoìó âiäoêpeìëeííþ, a ìoæóòü áóòè âiäoêpeìëeíi òiëüêè ôaêòè÷ío. Çía÷eííÿ íaáóëè iíøi ñïoñoáè âiäoêpeìëeííÿ i, ïepø ça âñe, òaêa ôopìa, ÿê çáepeæeííÿ êoíôiäeíöiéíoñòi [77, c.293 – 296]. Â. A. Äoçopöeâ pïoøèpþº ía iíôopìaöiþ oáìeæeíoão äoñòóïó aáñoëþòíi ïpaâa i âèçía÷aº ¿õ âèä ÿê âèêëþ÷íi [75, c.28]. Âií òaêoæ âiäçía÷aº, ùo iíôopìaöiÿ ç oáìeæeíèì äoñòóïoì ìaº âiäíoñíó ìoíoïoëiþ, ÿêa âèíèêaº âíañëiäoê ôaêòè÷íoão âiäoñoáëeííÿ iíôopìaöi¿ øëÿõoì çáepeæeííÿ ¿¿ â ñeêpeòi. Ôaêòè÷íe âiäoñoáëeííÿ òaêoæ ïopoäæóº âèêëþ÷íe ïpaâo, ÿêe ìaº òaêó oñoáëèâiñòü, ÿê ïpaâo ía ïpoäóêò, ùo íe ïiääaºòüñÿ ôopìaëüíoìó âiäoñoáëeííþ, ìoæe áóòè çaêpiïëeío oäío÷añío i oêpeìo ça äeêiëüêoìa piçíèìè oñoáaìè. Öe íoâa piçíoâèäíiñòü âèêëþ÷íèõ ïpaâ [78, c.7]. Ïopÿä iç öèì íaçâaíèé aâòop ââaæaº, ùo çaçía÷eíe ïpaâo º âèêëþ÷íèì, aëe âoío íe aáñoëþòíe ïpaâo, ÿêe ìoæe íaëeæaòè oäíié oñoái. Éoão ìoæía êâaëiôiêóâaòè ÿê êâaçiaáñoëþòíe, oñêiëüêè âoío çaêpiïëþº ìoíoïoëiþ, õo÷a é oáìeæeíó, aëe äoñòaòíþ äëÿ çaïóñêó oá’ºêòa â eêoíoìi÷íèé oáiã i ÿêa äoçâoëÿº êopèñòóâaòèñÿ ïpaâaìè, a òaêoæ çäiéñíþâaòè ¿õ çaõèñò çañoáaìè, çía÷íoþ ìipoþ aíaëoãi÷íèìè âèêopèñòoâóâaíèì äëÿ aáñoëþòíoão ïpaâa [78, c.8 – 9]. Âií òaêoæ íaçèâaº òaêi âèêëþ÷íi ïpaâa «oñëaáëeíi aáñoëþòíi».

Iíøo¿ ïoçèöi¿ äoòpèìóºòüñÿ O. O. Ñèòíiêoâ, ÿêèé oáñòoþº êoíöeïöiþ ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ i ââaæaº, ùo áiëüøiñòü iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèí ìaþòü aáñoëþòíèé õapaêòep, ó ÿêèõ âëañíèê iíôopìaöi¿ (ñóá’ºêò iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèí) âoëoäiº, êopèñòóºòüñÿ òa poçïopÿäæaºòüñÿ iíôopìaöiºþ, ùo íaëeæèòü éoìó, ía ñâié poçñóä øëÿõoì çäiéñíeííÿ ç íeþ áóäü-ÿêèõ äié, ùo íe ñóïepe÷aòü ÷èííoìó çaêoíoäaâñòâó òa íe ïopóøóþòü ïpaâa òa iíòepeñè iíøèõ ñóá’ºêòiâ ó ñôepi éoão äiÿëüíoñòi [249, c.19]. Öÿ ïoçèöiÿ ïiäòpèìaía òèìè â÷eíèìè, ÿêi âèçíaþòü ïpaâo âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ. Oäíaê ìè ââaæaºìo öeé âèñíoâoê ñóïepe÷ëèâèì. Iíôopìaöiÿ, âiäoìoñòi – öe oá’ºêò ç oñoáëèâèìè âëañòèâoñòÿìè, ÿêèé âiäpiçíÿºòüñÿ âiä ìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ òa ïoòpeáóº oñoáëèâoão ïpaâoâoão peæèìó. Ïpaâoâèé peæèì iíôopìaöi¿ (oñoáëèâo çaãaëüíoäoñòóïío¿) áóäóºòüñÿ ía iíøoìó ïpèíöèïi, íiæ äëÿ êëañè÷íèõ oá’ºêòiâ ÿê ïpaâa âëañíoñòi, òaê i âèêëþ÷íoão ïpaâa. Ía oçíaéoìëeííÿ iç çaãaëüíoäoñòóïíoþ iíôopìaöiºþ äiº ñâoáoäa oçíaéoìëeííÿ, oñÿãíeííÿ âiäoìoñòeé, òoìó íe ìoæe áóòè çaêpiïëeío ÿê ïpaâo âëañíoñòi, òaê i âèêëþ÷íe ïpaâo. Â. A. Äoçopöeâ çaçía÷aº, ùo ía iíôopìaöiþ, oêpiì âèïaäêiâ, êoëè ¿¿ êoíôiäeíöiéíiñòü ñïeöiaëüío oõopoíÿºòüñÿ çaêoíoäaâñòâoì, íe âñòaíoâëþºòüñÿ âèêëþ÷íoão ïpaâa. Äaëi âiäçía÷aºòüñÿ, ùo çaãaëüíoäoñòóïíi âiäoìoñòi âèêëþ÷íèì ïpaâoì íe oõopoíÿþòüñÿ i íe ìoæóòü oõopoíÿòèñÿ [77, c.305 – 306].

Ía âiäìiíó âiä O. O. Ñíèòíiêoâa, Ä. Â. Oãopoäoâ poçpiçíÿº aáñoëþòíi òa âiäíoñíi iíôopìaöiéíi ïpaâoâiäíoñèíè ça äoïoìoãoþ ïpèâaòíoïpaâoâoão òa ïóáëi÷ío-ïpaâoâoão peæèìó òaºìíèöü. Ó÷eíèé ââaæaº, ùo ñëiä poçpiçíÿòè êoíñòpóêöi¿ òaºìíèöü-oá’ºêòiâ i òaºìíèöü-oáoâ’ÿçêiâ. Iç öüoão âií poáèòü âèñíoâoê, ùo òaºìíèöi-oá’ºêòè oïoñepeäêoâóþòü oõopoíþâaíó çaêoíoì ïpèíaëeæíiñòü iíôopìaöi¿ ïeâíoìó ñóá’ºêòó, éoão âèêëþ÷íe þpèäè÷íe ïaíóâaííÿ íaä iíôopìaöiºþ ó ñâo¿õ âëañíèõ iíòepeñaõ (íaïpèêëaä, äepæaâía òaºìíèöÿ, oñoáèñòa òaºìíèöÿ, êoìepöiéía òaºìíèöÿ). Âiäïoâiäío, oñoáa, ÿêié íaëeæèòü öÿ iíôopìaöiÿ, ìaº ïpaâo ïiäòpèìóâaòè oáìeæeííÿ äoñòóïó äo íe¿. Òaºìíèöi-oá’ºêòè oáóìoâëþþòü âèíèêíeííÿ aáñoëþòíèõ ïpaâoâiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi. Òaºìíèöi-oáoâ’ÿçêè, íaâïaêè, ïoêëèêaíi oáìeæóâaòè ñoöiaëüíèé póõ iíôopìaöi¿ â iíòepeñaõ iíøèõ oñiá ñòoñoâío ñóá’ºêòa, ÿêèé ôaêòè÷ío âoëoäiº öiºþ iíôopìaöiºþ. Oñêiëüêè òaêèé ñóá’ºêò ìaº iíôopìaöiþ, þpèäè÷ío ïpèíaëeæíó iíøèì oñoáaì, òo ïiä ñòpaõoì þpèäè÷ío¿ âiäïoâiäaëüíoñòi âií çoáoâ’ÿçaíèé çáepiãaòè òaºìíèöþ. Ïpèêëaäoì òóò ñëóæèòü ãpóïa ïpoôeñiéíèõ òaºìíèöü (áaíêiâñüêa òaºìíèöÿ, aäâoêaòñüêa òaºìíèöÿ é ií.). Òaºìíèöi-oáoâ’ÿçêè oáóìoâëþþòü âèíèêíeííÿ âiäíoñíèõ ïpaâoâiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi [184, c.14 – 15].

Ñëiä çâepíóòè óâaãó ía aáñoëþòíiñòü ïpaâ ùoäo íepoçêpèòo¿ iíôopìaöi¿. Âèçíaííÿ âèêëþ÷íèõ ïpaâ ía íepoçêpèòó iíôopìaöiþ aâòoìaòè÷ío âeäe äo âèçíaííÿ aáñoëþòíoão õapaêòepó iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèí, çìiñòoì ÿêèõ º çaçía÷eía iíôopìaöiÿ. Ùe Ã. Ô. Øepøeíeâè÷ âêaçóâaâ, ùo âèêëþ÷íi ïpaâa íaëeæaòü äo aáñoëþòíèõ, º ¿õ piçíoâèäoì, ÿêèé âiäpiçíÿºòüñÿ âiä ïpaâa âëañíoñòi [294, c.86]. Âèoêpeìëeííÿ íepoçêpèòo¿ iíôopìaöi¿ âiäáóâaºòüñÿ ça äoïoìoãoþ ìoíoïoëi¿, êpèòepiºì ÿêo¿ áóäe ¿¿ íeâiäoìiñòü äëÿ òpeòiõ oñiá. Äeÿêi aâòopè ââaæaþòü, ùo íeâiäoìiñòü ïoâèíía áóòè aáñoëþòíoþ, ÿê aáñoëþòía íoâèçía âèíaõoäó, oäíaê ïpaêòèêa áiëüøoñòi êpa¿í öüoão íe âèìaãaº. Âèìaãaºòüñÿ íe aáñoëþòía òaºìíèöÿ, a ëèøe ¿¿ íeâiäoìiñòü.

Â. Poçeíáepã âiäçía÷aâ, ùo oõopoía òaºìíèöi º oõopoíoþ ïpaâa âëañíoñòi ía íeìaòepiaëüíe áëaão, a poçãoëoøeííÿ – ïopóøeííÿì öüoão ïpaâa, òoìó ùo âoío ïpèïèíÿº äëÿ âëañíèêa âèêëþ÷íiñòü êopèñòóâaííÿ oá’ºêòoì [230, c.35]. Þ. E. Íaçapoâa ââaæaº, ùo íeçaëeæío âiä âèêopèñòoâóâaío¿ êaòeãopi¿ (ïpaâo âëañíoñòi, âèêëþ÷íe ïpaâo) âñe æ ñëiä âèçíaòè ãeíeòè÷íó aáñoëþòíiñòü ïpaâ ía íepoçêpèòó iíôopìaöiþ, oñêiëüêè âêaçaía ñôepa iíòepeñiâ ñóá’ºêòa ïiäëÿãaº oõopoíi âiä áóäü-ÿêoão âòpó÷aííÿ, ïoñÿãaííÿ [180, c.67 – 68].

Ó þpèäè÷íié ëiòepaòópi oá´póíòoâaío, ùo oêpeìèì ïpaâoì ía iíôopìaöiþ º ïpaâo âëañíoñòi. Òaê, Â. O. Êoïèëoâ, O. O. Ñíèòíiêoâ, aíaëiçóþ÷è ïpaâo ía iíôopìaöiþ, äoõoäÿòü, ía íaø ïoãëÿä, ñóïepe÷ëèâoão âèñíoâêó, ùo äo ñèñòeìè iíôopìaöiéíèõ ïpaâ âõoäèòü i ïpaâo âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ [127, c.57; 249, c.18]. Ââaæaºìo, ùo òóò çaçía÷eíi aâòopè ïoòpaïëÿþòü ó ïañòêó aáñoëþòíoñòi ïpaâ ía çaçía÷eíi oá’ºêòè òa íaéáiëüø äoñëiäæeíoão ç íèõ – ïpaâa âëañíoñòi. Ïpè öüoìó óïóñêaºòüñÿ òa oáñòaâèía, ùo çìiñò ïpaâa âëañíoñòi ïo-iíøoìó ïpoÿâëÿºòüñÿ ñòoñoâío ìaòepiaëüíèõ òa íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ, òa íe ìoæóòü áóòè çañòoñoâaíi òaêi pe÷oâi ñïoñoáè çaõèñòó, ÿê âiíäèêaöiéíèé ïoçoâ òa iíøi.

 þpèäè÷íié ëiòepaòópi íeìaº ºäíoñòi ñòoñoâío ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ. Íaâiòü iç çaêpiïëeííÿì ó ñò.38 Çaêoíó Óêpa¿íè «Ïpo iíôopìaöiþ» öüoão ïpaâa, ïoëeìiêa iç çaçía÷eíoão ïèòaííÿ ëèøe çaãoñòpèëañÿ. Çaçía÷eíèé çaêoí, ía íaø ïoãëÿä, ïoìèëêoâo ïpoãoëoøóº, ùo ïpaâo âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ – öe âpeãóëüoâaíi çaêoíoì ñóñïiëüíi âiäíoñèíè ùoäo âoëoäiííÿ, êopèñòóâaííÿ i poçïopÿäæeííÿ iíôopìaöiºþ. Iíôopìaöiÿ º oá’ºêòoì ïpaâa âëañíoñòi ãpoìaäÿí, þpèäè÷íèõ oñiá i äepæaâè; iíôopìaöiÿ ìoæe áóòè oá’ºêòoì ïpaâa âëañíoñòi ÿê ó ïoâíoìó oáñÿçi, òaê i oá’ºêòoì ëèøe âoëoäiííÿ, êopèñòóâaííÿ ÷è poçïopÿäæeííÿ.

Ïepøa ïoçèöiÿ â paìêaõ êoíöeïöi¿ ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ (ça aíaëoãiºþ ç ïpoïpiºòapíoþ êoíöeïöiºþ ïpaâ ía peçóëüòaòè òâop÷o¿ äiÿëüíoñòi) ïoäiëÿºòüñÿ ía äâi òo÷êè çopó. Oäíi â÷eíi ââaæaþòü, ùo â öüoìó âèïaäêó ñëiä âèõoäèòè ç ïoíÿòòÿ iíôopìaöiéío¿ pe÷i, ÿêa ó ñâoþ ÷epãó º ñêëaäíoþ pi÷÷þ (Â. O. Êoïèëoâ, O. O. Ñíèòíiêoâ, Þ. Ôoãeëüñoí òa ií.). Ía òaêó «pi÷» ïoøèpþâaëoñÿ á òpaäèöiéíe ïpaâo âëañíoñòi ç íèçêoþ oñoáëèâoñòeé, ÿêi äoçâoëÿþòü âpaõoâóâaòè i öiííiñòü íeìaòepiaëüíoão êoìïoíeíòa äaíèõ oá’ºêòiâ. Iíøi â÷eíi, oá´póíòoâóþ÷è ïoçèöiþ ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ, âèõoäÿòü iç íeìaòepiaëüíoñòi iíôopìaöi¿, çañòoñoâóþ÷è âñi ïpaâoìo÷íoñòi âëañíèêa (O. A. Ïiäoïpèãopa, O. O. Ïiäoïpèãopa, I. Ë. Áa÷èëo).

«Ïpoïpiºòapíèé» ïiäõiä äo ïpaâa ía iíôopìaöiþ âèõoäèòü ùe ç pèìñüêo¿ êoíñòpóêöi¿, äe ïopÿä ç iíøèìè âèäaìè pe÷eé iñíóâaëè «òiëeñíi» òa «áeçòiëeñíi» pe÷i, a òaêoæ iç òeopi¿ «íeìaòepiaëüío¿ âëañíoñòi», oïèñaío¿ Ï. Poçeíáepãoì, çãiäío ç ÿêoþ ïpoäóêòè ëþäñüêo¿ òâop÷o¿ äiÿëüíoñòi ñòaíoâëÿòü òaêó æ âëañíiñòü ñâoão òâopöÿ, ÿê i òiëeñíi pe÷i [230, c.35]. Âoëoäiííÿ º âiäíoøeííÿì ñóá’ºêòa äo pe÷i. «Âoëoäiííÿ ÿê ïpaâo iñíóº ëèøe íañòiëüêè, íañêiëüêè âoío âèçíaío i çaõèùeío ïoçèòèâíèì ïpaâoì. Ó âóçüêoìó poçóìiííi ãoâopÿòü ïpo þpèäè÷íe âoëoäiííÿ. Çpó÷íiøe poçpiçíÿòè â öüoìó âiäíoøeííi âoëoäiííÿ i äepæaííÿ [74, c. 326]. Ìoæëèâo, öe âiäoápaæeííÿ êoíöeïöi¿ äâo¿ âèäiâ oá’ºêòiâ ïpaâa âëañíoñòi – «òiëeñíoão ìaéía» i «áeçòiëeñíoão ìaéía»; äo «áeçòiëeñíoão ìaéía» íaëeæaòü ïpaâa ía òeõíi÷íi i íe òeõíi÷íi oá’ºêòè ïpoìèñëoâo¿ âëañíoñòi òa iíøi ïpaâa ìaéíoâoão çìiñòó. P. Ñaâaòüº ïèøe: «…äëÿ òoão ÷òoáû ñoçäaòü èìóùeñòâo, íeò íeoáõoäèìoñòè â ñóùeñòâoâaíèè peaëüíoé «âeùè»; äoñòaòo÷ío aáñòpaêöèè, íe èìeþùeé êoíêpeòíoão oáúeêòa» [232, c.89]. Öe òaê çâaíèé ïpoïpiºòapíèé ïiäõiä (âiä ëaò. proprietas – âëañíiñòü), ÿêèé oòoòoæíþº ïpaâo oñoáè, ÿêa äoñÿãëa ÿêoãoñü òâop÷oão peçóëüòaòó, ç ïpaâoì âëañíoñòi oñoáè, ÿêa ñòâopèëa ìaòepiaëüíèé oá’ºêò. ¯¿ çaïo÷aòêóâaííÿ âiäíoñÿòü äo âèíèêíeííÿ ãóìaíiñòè÷ío¿ òeopi¿ ó Ôpaíöi¿ â XVIII ñò. Ôpaíöóçüêi ôiëoñoôè oá´póíòoâóâaëè iäeþ âëañíoñòi òèì, ùo ïpaöÿ, â òoìó ÷èñëi ïpaöÿ òâop÷a, ïopoäæóº âëañíiñòü. Ñóòíiñòü ïpoïpiºòapío¿ êoíöeïöi¿ ïpaâ ía íeìaòepiaëüíi oá’ºêòè ïoëÿãaº â òoìó, ùo, ñòâopþþ÷è íeìaòepiaëüíèé oá’ºêò, oñoáa ñòaº âëañíèêoì òa çäoáóâaº ïpaâa è oáoâ’ÿçêè aíaëoãi÷ío âëañíèêó ìaòepiaëüíèõ ïpeäìeòiâ, òoáòo íeìaòepiaëüíèì oá’ºêòaì íaäaºòüñÿ òaêèé æe ïpaâoâèé peæèì, ÿê i pe÷aì (íaïpèêëaä: ó çaêoíi ïpo aâòopñüêe ïpaâo Âeëèêoápèòaíi¿ âiä 1956 p. aâòopñüêe ïpaâo poçãëÿäaëoñü ÿê ïpaâo âëañíoñòi, aâòopó íaäaâaëèñü òaêi æ ïpaâa i çañoáè çaõèñòó, ùo é âëañíèêó pe÷i) [220, c.8 – 10]. I.O. Çeíií çaçía÷aâ, ùo öe ïoÿñíþºòüñÿ «…ñòpeìëeíèeì oòe÷eñòâeííûõ ñoçäaòeëeé paçëè÷íûõ òâop÷eñêèõ äoñòèæeíèé èìeòü ïpaâa ía ïëoäû ñâoeão òpóäa, ñõoäíûe ñ ïpaâaìè ñoáñòâeííèêoâ èìóùeñòâa, âeùeé» [93, c.162]..

Ë. Á. Ãaëüïepií òa Ë. O. Ìèõaéëoâa äoâoäèòü, ùo äo íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ (ó öüoìó âèïaäêó oá’ºêòiâ iíòeëeêòóaëüío¿ âëañíoñòi) ìoæía çañòoñóâaòè êëañè÷íó òpiaäó ïpaâoìo÷íoñòeé: âoëoäiííÿ, êopèñòóâaííÿ i poçïopÿäæeííÿ, äe «âoëoäiííÿ» oçía÷aº ïepeáóâaííÿ íeìaòepiaëüíoão oá’ºêòa (éoão ìaòepiaëüíoão íoñiÿ) ó âoëoäiííi ÿêo¿-íeáóäü oñoáè [52, c.41]. Â. O. Paññóäoâñüêèé ââaæaº, ùo «âoëoäiííÿ» – öe «ôaêòè÷eñêoe çíaíèe ñóáúeêòoì òeõ èäeé è peøeíèé, èç êoòopûõ ñêëaäûâaeòñÿ íoâøeñòâo è oñíoâaííûe ía ýòoì ëè÷íûe íeèìóùeñòâeííûe ïpaâa» [226, c.64]. Çaãaëüíèé ïpèíöèï âèêopèñòaííÿ íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ ïoëÿãaº â òoìó ùo ïepeäa÷a, ïoøèpeííÿ iíôopìaöi¿ òa oçíaéoìëeííÿ ç íeþ ìoæóòü çäiéñíþâaòèñÿ âiëüío, ÿêùo âiäïoâiäío äo çaêoíiâ ïpaâo ía òaêe oçíaéoìëeííÿ aáo âèêopèñòaííÿ íe çaêpiïëþºòüñÿ ça ÿêoþ-íeáóäü oñoáoþ (peæèì íepoçêpèòo¿ iíôopìaöi¿). Òepìií «âèêopèñòaííÿ» â iíñòèòóòi ïpaâa âëañíoñòi i ó ïpaâoâoìó iíñòèòóòi íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ ìaº piçíèé çìiñò, ùo oáóìoâëeío oñoáëèâoñòÿìè oá’ºêòiâ. Äëÿ âèêopèñòaííÿ íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ íiÿêoão ôiçè÷íoão âoëoäiííÿ íe ïoòpiáío. Íeìaº ôiçè÷ío¿ aìopòèçaöi¿, a º ëèøe ìopaëüía. Ía ïepøèé ïëaí âèõoäèòü óâæe íe ôiçè÷íe âoëoäiííÿ oá’ºêòoì, a ñaì ôaêò âèêopèñòaííÿ. Oá’ºêòoì eêoíoìi÷íoão oáiãó ñòaº êoæíèé ôaêò âèêopèñòaííÿ. Äëÿ áaãaòopaçoâoão âèêopèñòaííÿ íi÷oão íoâoão íaáóâaòè aáo âèpoáëÿòè íeìaº ïoòpeáè. Íeìaòepiaëüíèé oá’ºêò ìoæe âèêopèñòoâóâaòèñü áaãaòo paçiâ, ïpè öüoìó oäío÷añío äeêiëüêoìa âoëoäiëüöÿìè ÿê ó ïepâiñíoìó âèãëÿäi, òaê i â ïepepoáëeíoìó. Ìaòepiaëüíèé oá’ºêò, ÷epeç oáìeæeíiñòü ó ïpoñòopi, ìoæe áóòè âèêopèñòaíèé oäíiºþ oñoáoþ aáo ÷iòêo oêpeñëeíèì êoëoì oñiá. Iíôopìaöiºþ ìoæe «âoëoäiòè» oäío÷añío íeoáìeæeíe êoëo oñiá, i âiäïoâiäío iñíóº ìoæëèâiñòü oäío÷añíoão âèêopèñòaííÿ òaêoão oá’ºêòa. Öe ïoëoæeííÿ ìaº iñòoòíe çía÷eííÿ i äëÿ eêoíoìi÷íoão oáiãó. Âëañíèê, ÿêèé âoëoäiº pi÷÷þ, ìoíoïoëüío ¿¿ âèêopèñòoâóº. Ñïpÿìóâaííÿì ¿¿ â eêoíoìi÷íèé oáiã, âií óêëaäaº äoãoâip, íaïpèêëaä êóïiâëi-ïpoäaæó, i éoão ïpaâo âëañíoñòi ïepeõoäèòü äo ïoêóïöÿ. Âií óæe íe ìaº ìoæëèâoñòi âèêopèñòoâóâaòè pi÷, âoía ïepeõoäèòü äo ïoêóïöÿ. Ç íeìaòepiaëüíèì oá’ºêòoì ñïpaâa ñêëaäaºòüñÿ iíøèì ÷èíoì. Íoñié iíôopìaöi¿ ìoæe íaäaòè ìoæëèâiñòü âèêopèñòoâóâaòè ¿¿ òpeòié oñoái, oäío÷añío çáepiãaþ÷è ça ñoáoþ òaêó ìoæëèâiñòü [76, c.16 – 19].

Íaâeäeíi ïoçèöi¿ ïiääaíi êpèòèöi ç áoêó äeÿêèõ ó÷eíèõ. O. O. Ãopoäoâ ñòâepäæóº, ùo ç öiºþ ïoçèöiºþ âaæêo ïoãoäèòèñü, oñêiëüêè, ÿêùo ïepeäaòè ìaòepiaëüíèé íoñié òpeòié oñoái, òo, ía äóìêó Ë. Á. Ãaëüïepiía òa Ë. O. Ìèõaéëoâo¿, âèõoäèòü, ùo iñíóº âæe äâa âoëoäiëüöÿ oäíiº¿ iäe¿, aëe oäèí âëañíèê ¿¿ ìaòepiaëüíoão íoñiÿ, a öe äaº çìoãó çpoáèòè âèñíoâoê, ùo êaòeãopiÿ «âëañíèê» íeïpèïóñòèìa äëÿ çañòoñóâaííÿ ùoäo iíôopìaöi¿. Òaêoæ aâòopè íaïoëÿãaþòü ía òoìó, ùo oòoòoæíeííÿ iäe¿ ç ôopìoþ ¿¿ âèpaæeííÿ íe âpaõoâóº eôeêòó «poçìíoæeííÿ», ïpèòaìaííoão íeìaòepiaëüíèì oá’ºêòaì [56, ñ.5 – 6].

Â. O. Êoïèëoâ ââaæaº, ùo ç ïpaâoâo¿ òo÷êè çopó ìíoæèííiñòü iíôopìaöi¿ i ìaòepiaëüíoão íoñiÿ íaäaº ìoæëèâiñòü çañòoñoâóâaòè äo äoêóìeíòoâaío¿ iíôopìaöi¿ oäío÷añío äâa iíñòèòóòè: iíñòèòóò iíòeëeêòóaëüío¿ i iíñòèòóò pe÷oâo¿ âëañíoñòi [130, c.12]. Öeé ó÷eíèé ñòaâ aâòopoì ïoíÿòòÿ «iíôopìaöiéía pi÷», ïiä ÿêèì iíôopìaöiÿ poçóìiºòüñÿ ÿê ñêëaäía pi÷, ùo ñêëaäaºòüñÿ ç íoñiÿ iíôopìaöi¿ i ñaìo¿ iíôopìaöi¿, ÿêa âiäoápaæaºòüñÿ ía íoñi¿ [128, c.23]. Öe êpoê íaçaä – äo poçóìiííÿ pèìëÿíaìè oá’ºêòiâ öèâiëüíèõ ïpaâ ÷epeç pi÷. Aëe ç òoão ÷añó íaóêa i ïpaâo poçóìiííÿ ïpoñóíóëèñÿ çía÷ío âïepeä.

O. O. Ñíèòíiêoâ ââaæaº, ùo iíôopìaöiÿ, ÿêa áepe ó÷añòü ó öèâiëüíoìó oáopoòi, ìaº âeëèêó êiëüêiñòü oçíaê, ÿêi çáëèæóþòü ¿¿ ç pe÷aìè, i ïpoïoíóº çañòoñoâóâaòè äo piçíèõ oá’ºêòiâ iíôopìaöi¿ íaóêoâó êëañèôiêaöiþ pe÷eé. Ía éoão äóìêó, â ñèñòeìi ìaéíoâèõ âiäíoñèí iíôopìaöiéíi peñópñè âèñòóïaþòü íe ÿê ïpoäóêò ( peçóëüòaò äiÿëüíoñòi), a ÿê ïpoäóêöiÿ – ïpeäìeò, ÿêèé âõoäèòü â ñèñòeìó ìaéía ç óñiìa âëañòèâoñòÿìè òoâapó ó ôopìi íeìaòepiaëüíèõ aêòèâiâ [250, ñ.6 – 8, 20]. I. Ãoñòºâ ïoëeìiçóº ç Â. O. Êoïèëoâèì i íaâoäèòü aíaëiç ïpaâoâoão peæèìó pe÷eé i iíôopìaöi¿, ç ÷oão poáèòü âèñíoâoê, ùo íe ìoæía ñòaâèòè çíaê piâíoñòi ìiæ pi÷÷þ òa iíôopìaöiºþ, a òaêoæ çañòoñoâóâaòè âiäíoñío oñòaííüo¿ iíñòèòóò ïpaâa âëañíoñòi [59, c.25 – 28].

×epeç òe ùo iíôopìaöiÿ íeìaòepiaëüía i íe º pi÷÷þ, âoía i íe ìoæe áóòè ÷añòèíoþ ñêëaäío¿ pe÷i. Òaêèì ÷èíoì, aáñòpaêòíe ïoøèpeííÿ ía íe¿ peæèìó oá’ºêòiâ ïpaâa âëañíoñòi ñóïepe÷èëo á ñaìié ñóòi öüoão oá’ºêòa. Ùe Ã. Ô. Øepøeíeâè÷ âiäçía÷èâ, ùo oá’ºêòoì pe÷oâèõ ïpaâ º pi÷ ó ìaòepiaëüíoìó çía÷eííi öüoão ñëoâa, é iíñòèòóò pe÷oâèõ ïpaâ poçpaõoâaíèé ñaìe ía ìaòepiaëüíèé ¿õ çìiñò, i ÷epeç öe ïoøèpeííÿ öèõ ïpaâèë ía çoâñiì iíøó ãaëóçü ìoæe ñòâopèòè íeáaæaíe çìiøóâaííÿ ïoíÿòü ó òeopi¿ òa ïpaêòèöi. Ïoøèpþâaòè ïoíÿòòÿ ïpo pe÷oâi ïpaâa ía ïpaâa, ÿêi íe ìaþòü ñâo¿ì oá’ºêòoì pe÷i, âèäaºòüñÿ òeopeòè÷ío íeçpó÷íèì [294, c.254]. Ïpo ïpèíöèïoâó íeçañòoñoâíiñòü êëañè÷ío¿ ìoäeëi ïpaâoâiäíoñèí âëañíoñòi áeçïoñepeäíüo äo íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ ñâoão ÷añó âèñëoâëþâaëèñÿ òaêi äoñëiäíèêè, ÿê Â. Ï. Ìoçoëií òa Ê. A. Ôëeéøèöü [230, c.20 – 21; 269, c.161].

Ïpèõèëüíèêè iíøo¿ ïoçèöi¿ ç öüoão ïèòaííÿ ñòâepäæóþòü, ùo çaêpiïëeííÿ ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ – öe þpèäè÷ía ôiêöiÿ (O. O. Ãaâpèëoâ, Â. A. Äoçopöeâ, Â. I. Æóêoâ, Ñ. Þ. Ïoãóëÿºâ, Â. O. Ñeâepií, Ñ. I. Ñeìèëºòoâ òa ií.). Òaê, Â.I. Æóêoâ íeãaòèâío ñòaâèòüñÿ äo çaêpiïëeííÿ ía çaêoíoäaâ÷oìó piâíi ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ: «Çäaºòüñÿ, ùo çaêoíoäaâeöü Óêpa¿íè ïpèïóñòèâñÿ ïoìèëêè, êoëè ñôopìóëþâaâ íopìè ïpaâa ïpo iíôopìaöiþ ÿê íopìè «pe÷oâoão ïpaâa». Ìoæía «âoëoäiòè», «êopèñòóâaòèñÿ» i «poçïopÿäæaòèñÿ» òiëüêè ìaòepiaëüíèì oá’ºêòoì» [86, c.45]. Ââaæaºìo, ùo, ìoæëèâo, çaêoíoäaâeöü íe çíaéøoâ áiëüø ÷iòêoão ìeõaíiçìó äëÿ çaêpiïëeííÿ iíôopìaöiéíèõ ïpaâ, ÿêi á äaëè çìoãó âèñòóïaòè ñóá’ºêòoì öèâiëüíèõ ïpaâoâiäíoñèí, òoìó i âèçía÷èâ ïpaâo âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ, ÿêe ça ñâoºþ ñóòòþ º þpèäè÷íoþ ôiêöiºþ, aáo íe âpaõóâaâ íeãaòèâíèõ ïpoÿâiâ çañòoñoâaíoão ïiäõoäó ÷è êoïiþâaâ çapóáiæíi aíaëoãè.

Ë. Ê. Òepeùeíêo çaçía÷aº, ùo íeìoæëèâo çañòoñóâaòè äo íeìaòepiaëüíèõ ïpeäìeòiâ, a âëañíe äo iíôopìaöi¿, ïpaâoìo÷íoñòeé âëañíèêa [258, c.6]. Òiº¿ æ äóìêè äoòpèìóºòüñÿ i Ñ. I. Ñeìèëeòoâ, ÿêèé ïoñëiäoâío oá´póíòoâóº ïoçèöiþ, ùo âiäíoñío äo íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ íe ìoæía ïpÿìo çañòoñoâóâaòè òpaäèöiéíe ïpaâo âëañíoñòi [240, c.71]. I. O. Çeíií ââaæaâ, ùo ïpaâoâèé peæèì âëañíoñòi, ÿêèé âèêopèñòoâóºòüñÿ âiäíoñío ìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ (pe÷eé) âïpoäoâæ ñòoëiòü i ÿêèé âêëþ÷aº òpaäèöiéíi ïpaâoìo÷íoñòi âëañíèêa, íeïpèäaòíèé äëÿ íeìaòepiaëüíèõ äoñÿãíeíü poçóìoâo¿ äiÿëüíoñòi [93, c.115].

O. Â. Êipäÿøoâa âáa÷aº çaãpoçó ó âèçíaííi ça iíôopìaöiºþ ïpaâa âëañíoñòi i âèçía÷aº, ùo iíôopìaöiÿ – oá’ºêò íeñïoæèâ÷èé, ÿêèé ìoæía ïpoäaòè ñêiëüêè çaâãoäío paçiâ, a òaêoæ íe ïoãoäæóºòüñÿ ç ïoçèöiºþ ìoíoïoëi¿ ía iíôopìaöiþ [113, c.34]. Ìè ïoäiëÿºìo ïiäõiä Â. A. Äoçopöeâa, ÿêèé çaçía÷aº, ùo ïpaâoâèé ìeõaíiçì, ïoâ’ÿçaíèé ç ìaòepiaëüíèìè oá’ºêòaìè, íeïpèïóñòèìo âèêopèñòoâóâaòè âiäíoñío iäeé òa iíôopìaöi¿, oñêiëüêè ìaòepiaëüíó pi÷ ìoæía ïpoäaòè, a íeìaòepiaëüíèé oá’ºêò ìoæe âèêopèñòoâóâaòèñÿ íeoáìeæeíèì êoëoì oñiá [77, c.308]. Äaëi â÷eíèé, aíaëiçóþ÷è poçïopÿäæeííÿ ÿê âèçía÷eííÿ þpèäè÷ío¿ i ôaêòè÷ío¿ äoëi pe÷i, äoõoäèòü âèñíoâêó, ùo iíôopìaöiþ (iäeþ) íeìoæëèâo íi çíèùèòè, íi ïoøêoäèòè, íi ñïoæèòè, òoìó, ´póíòóþ÷èñü ía ìoæëèâoñòi âiäíoñèí ç ïpèâoäó òiëüêè ôaêòè÷ío¿ ïepeäa÷i âiäoìoñòeé, aëe íe ç ïpèâoäó ïepeõoäó aáñoëþòíoão ïpaâa, âií ââaæaº, ùo ñëiä çañòoñoâóâaòè òepìií «ïepeäa÷a» [77, c.310].

Oòæe, ïoíÿòòÿ «ïpaâa âëañíoñòi ía iíôopìaöiþ», ÿêe íaáóëo ça ÷añiâ poçpoáêè íaöioíaëüíoão çaêoíoäaâñòâa íeoá´póíòoâaío øèpoêoão âèêopèñòaííÿ, íe ìoæe íañïpaâäi çañòoñoâóâaòèñÿ äo íeìaòepiaëüíoão áëaãa oñoáëèâoão poäó, ÿêèì íañïpaâäi º iíôopìaöiÿ. Iíôopìaöiÿ i ìaòepiaëüía oá’ºêòèâía ôopìa, â ÿêié âoía âòiëþºòüñÿ, íe ìoæóòü oòoòoæíþâaòèñÿ. Iíôopìaöiÿ – öe çaâæäè íaáaãaòo áiëüøe i, ïo-ñóòi, äaëeêo íe òe ñaìe, ùo i ñaì ïaïip ÷è iíøèé ìaòepiaëüíèé íoñié, ía ÿêoìó âoía çaôiêñoâaía. Iíôopìaöiÿ ÿê ÿâèùe ïpaêòè÷ío íiêoëè íe äopiâíþº iñíóâaííþ ¿¿ ìaòepiaëüíoão íoñiÿ, iñíóº íe òiºþ æ ìipoþ i íe iäeíòè÷íe â ÷añi ç ìaòepiaëüíèì íoñiºì; iíoäi º ìeíøèì ça iñíóâaííÿ öiº¿ ôopìè, a iíêoëè ïepeâèùóº â ÷añi iñíóâaííÿ öüoão íoñiÿ.

Iíôopìaöiÿ ìoæe «ïepeæèòè» ñâié ìaòepiaëüíèé íoñié ó paçi éoão çíèùeííÿ i çaëèøèòèñÿ â ïaì’ÿòi ëþäeé, a ìoæe, íaâïaêè, âòpaòèòè çía÷eííÿ çaäoâão äo ìoìeíòó çíèùeííÿ ìaòepiaëüíoão íoñiÿ ÷è éoão çíèêíeííÿ, òoáòo âòpaòèòè ñâoþ öiííiñòü äëÿ ëþäñòâa, oêpeìo¿ ëþäèíè. Íaéÿñêpaâiøèì ïpèêëaäoì äëÿ ïoÿñíeííÿ öüoão íþaíñó ìoæe ñòaòè ïopiâíÿííÿ ñóòi äaíoão ïèòaííÿ ç ïpoáëeìaìè oá’ºêòiâ oápaçoòâop÷oão ìèñòeöòâa ó ïpaâi iíòeëeêòóaëüío¿ âëañíoñòi. Òaì òaêoæ êapòèía ÿê oá’ºêò âèêëþ÷íèõ ïpaâ – äaëeêo íe òe ñaìe, ùo é paìa, òoáòo ¿¿ ìaòepiaëüíe âòiëeííÿ, oäíaê þpèäè÷ía äoëÿ öèõ oá’ºêòiâ äóæe òiñío ïoâ’ÿçaía.

Oñêiëüêè iíôopìaöiÿ íe oáìeæeía ó ïpoñòopi, íe ìaº ôiçè÷íèõ ìeæ, öe poáèòü ïpoáëeìó ¿¿ âiäoêpeìëeííÿ oäíiºþ ç ãoëoâíèõ. Íeoáõiäíiñòü âiäoêpeìëeííÿ oá’ºêòa âiä ñoái ïoäiáíèõ º ãoëoâíoþ ïepeäóìoâoþ òoâapíoão oáiãó. Ïpaâo âëañíoñòi oïepóº ìaòepiaëüíèìè oá’ºêòaìè, oñêiëüêè âoíè ça ñâoºþ ñóòòþ âæe âiäoêpeìëeíi oäèí âiä oäíoão aáo ¿õ âiäoêpeìëeííÿ ëeãêo çpoáèòè. Äëÿ íeìaòepiaëüíèõ oá’ºêòiâ íeìoæëèâo çañòoñóâaòè ïpèíöèïè, ÿêi çañòoñoâóþòüñÿ äo ìaòepiaëüíèõ. Íeìaòepiaëüíi oá’ºêòè âiäoêpeìëþþòüñÿ ça äoïoìoãoþ ñèñòeìè âèêëþ÷íèõ ïpaâ. Aíaëiç þpèäè÷ío¿ ëiòepaòópè i çaêoíoäaâñòâa äaº íaì çìoãó âèÿâèòè ùe oäíó ïpoáëeìó, ÿêa ñòoñóºòüñÿ ïpaâa ía iíôopìaöiþ, – öe çaêpiïëeííÿ ía iíôopìaöiþ âèêëþ÷íèõ ïpaâ. Äo pe÷i, ïoíÿòòÿ âèêëþ÷íèõ ïpaâ âèõoäèòü ç òaê çâaío¿ òeopi¿ ïpèâaòíoïpaâoâo¿ ìoíoïoëi¿ ÿê ñóòi âèêëþ÷íèõ ïpaâ i ìoæëèâoñòi ïepeøêoäèòè iíøié oñoái ïpèâëañíèòè iäeþ [294, c.113 – 115].

Â. O. Êaëÿòií [102, c. 402] ïiäêpeñëþº, ùo, ïepø ça âñe, iíôopìaöiéíi peñópñè i ñaìi íoñi¿ iíôopìaöi¿ º piçíèìè oá’ºêòaìè, òoìó âêaçiâêè çaêoíoäaâöÿ ïpo ïpaâo âëañíoñòi ía íèõ ñëiä poçãëÿäaòè â êoíòeêñòi óìoâíoñòi ïoíÿòòÿ «iíòeëeêòóaëüía âëañíiñòü» âçaãaëi. Ïoñëiäoâío oáñòoþþ÷è çaïpoïoíoâaíó íèì ñèñòeìó âèêëþ÷íèõ ïpaâ, äo ÿêèõ, ía éoão äóìêó, íaëeæaòü i iíôopìaöiéíi ïpaâoâiäíoñèíè, aâòop ïepeêoíóº â òoìó, ùo òóò ñëiä ãoâopèòè íe ïpo ïpaâo âëañíoñòi, a ïpo oñoáëèâi âèêëþ÷íi ïpaâa. Ó äaíoìó paçi ìè ïoâíiñòþ ïiäòpèìóºìo òeçó ùoäo íeìoæëèâoñòi çañòoñoâóâaííÿ êoíñòpóêöi¿ ïpo ïpaâo âëañíoñòi äo ïpaâ ía iíôopìaöiþ.

Ça ïepeêoíaííÿì Â. O. Êaëÿòiía, ïpaâo ía iíôopìaöiéíi peñópñè ó ñóá’ºêòa ìoæe âèíèêíóòè âíañëiäoê ñòâopeííÿ iíôopìaöiéíoão peñópñó (ça paõóíoê çañoáiâ ñóá’ºêòa), íaáóòòÿ ïpaâ ía çaêoííèõ ïiäñòaâaõ, oòpèìaííÿ ó ïopÿäêó äapóâaííÿ ÷è ñïaäêóâaííÿ. Ñóá’ºêòè ìoæóòü íaáóâaòè ïpaâa ía iíôopìaöiéíi peñópñè i iíøèìè ñïoñoáaìè, íaïpèêëaä, ça äoãoâopoì. Ôaêòè÷ío, oñíoâíèì çìiñòoì ïpaâ âëañíèêa iíôopìaöiéíèõ peñópñiâ, ía ïoãëÿä Â.O.Êaëÿòiía, º ïpaâo âèçía÷aòè äoñòóï äo iíôopìaöi¿, ùo çáepiãaºòüñÿ íèì, i íaäaâaòè öþ iíôopìaöiþ. Ñepeä oáoâ’ÿçêiâ âoëoäiëüöÿ iíôopìaöiéíèõ peñópñiâ aâòop âèçía÷aº oáoâ’ÿçoê ïiäòpèìêè peæèìiâ çáepiãaííÿ, oápoáêè i âèêopèñòaííÿ iíôopìaöi¿, ÿêùo òaêèé peæèì âñòaíoâëeíèé çaêoíoäaâñòâoì ÷è âëañíèêoì öèõ iíôopìaöiéíèõ peñópñiâ. Áeçóìoâío òaêoæ, ùo oñoáa, ÿêa íaäaº iíôopìaöiéíi ïoñëóãè, ïoâèíía çaáeçïe÷óâaòè òo÷íiñòü òa aêòóaëüíiñòü iíôopìaöi¿, ùo íaäaºòüñÿ. Ñaìe òe, ùo oñoáa çaéíÿòa ïoñòiéíèì çáèpaííÿì, oápoáêoþ òa aêòóaëiçaöiºþ iíôopìaöi¿, i íaäaº öiííiñòü iíôopìaöi¿, ÿêa oòpèìóºòüñÿ â paìêaõ âiäïoâiäíèõ âiäíoñèí [102, c. 402 – 403].

Ïpèõèëüíèêoì âèêëþ÷íèõ ïpaâ º i O. Ï. Ñep㺺â, ÿêèé âiäçía÷aº, ùo ó paçi ÿêùo çaêoí âèçíaº ïpaâo oñoáè, ÿêa âoëoäiº iíôopìaöiºþ, ía çáepeæeííÿ ¿¿ â òaºìíèöi i oäío÷añío âèìaãaº âiä òpeòiõ oñiá óòpèìaòèñÿ âiä íeñaíêöioíoâaíoão çaâoëoäiííÿ öiºþ iíôopìaöiºþ, òo ìè ìaºìo ñïpaâó ç âèêëþ÷íèì ñóá’ºêòèâíèì ïpaâoì ía öþ iíôopìaöiþ [243, c.676]. Éoão ïiäõiä ïoäiëÿº O. Áopoóõií, ÿêèé oòoòoæíþº iíôopìaöiþ ç iíøèìè oá’ºêòaìè ïpaâa iíòeëeêòóaëüío¿ âëañíoñòi [33, c.16]. Ä. Ñaâeëüºâ íe çãoäeí ç O. Áopoóõiíèì âiäíoñío âèçía÷eííÿ iíôopìaöi¿ ÿê oá’ºêòa iíòeëeêòóaëüío¿ âëañíoñòi, aëe òeæ âèçíaº, ùo ía iíôopìaöiþ ïoøèpþºòüñÿ peæèì âèêëþ÷íèõ ïpaâ [243, c.34]. Ñ. I. Ñeìiëeòoâ poçìeæoâóº ïpaâo ía iíôopìaöiþ i ïpaâo ía ¿¿ ìaòepiaëüíèé íoñié òa ââaæaº, ùo iíôopìaöiÿ º oêpeìèì, oñoáëèâèì íeìaòepiaëüíèì ñaìoñòiéíèì oá’ºêòoì âèêëþ÷íèõ ïpaâ [240, c.72].

Pÿä óêpa¿íñüêèõ äoñëiäíèêiâ âiäçía÷aþòü âèêëþ÷íe ïpaâo ía âèêopèñòaííÿ iíôopìaöi¿ (oñoáëèâo íepoçêpèòo¿); öe ïpaâo ìoæe ïepeäaâaòèñü iíøèì oñoáaì [199, c.685]. Òaêa ïoçèöiÿ ´póíòóºòüñÿ â oñíoâíoìó ía òoìó, ùo iíôopìaöiþ ñëiä çaõèùaòè íaëeæíèì ÷èíoì, i òiëüêè peæèì âèêëþ÷íèõ ïpaâ äaº çìoãó äëÿ öüoão. Iíøi â÷eíi ââaæaþòü, ùo ía iíôopìaöiþ íe ìoæe áóòè ïoøèpeíe âèêëþ÷íe ïpaâo. Òaêo¿ äóìêè äoòpèìóºòüñÿ ª. Ê. Âoë÷èíñüêa, ÿêa ââaæaº, ùo ça iíôopìaöiºþ íeìoæëèâo çaêpiïèòè âèêëþ÷íi ïpaâa [49, c.22].

Ïpaâo ía iíôopìaöiþ oòpèìaëo â iíôopìaöiéíoìó ñóñïiëüñòâi íaéâèùó çía÷óùiñòü. Âëañíe, ç ïpèâoäó öüoão ñóá’ºêòè ïpaâa âñòóïaþòü ó ïpaâoâiäíoñèíè. Çìiñò iíôopìaöiéíèõ ïpaâoâiäíoñèí æoäíoão ìipoþ íe âiäpiçíÿºòüñÿ âiä öèâiëüíèõ ïpaâoâiäíoñèí, i âoíè ça ñâoºþ þpèäè÷íoþ ïpèpoäoþ º ïepeâaæío öèâiëüío-ïpaâoâèìè i ñêëaäaþòüñÿ ç ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ i ñóá’ºêòèâíèõ oáoâ’ÿçêiâ [247, c.8]. Aëe âiä öèâiëüíèõ ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ ¿õ âiäpiçíÿº òe, ùo ïoñòiéíoþ ¿õ ñêëaäoâoþ âèñòóïaº iíôopìaöiÿ òa äi¿ ùoäo íe¿. Çâiäñè, ÿêùo eëeìeíòaìè öèâiëüíoão ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa âèñòóïaþòü âèä i ìipa äoçâoëeío¿ ïoâeäiíêè óïoâíoâaæeío¿ oñoáè, òoáòo ïpaâo ía âëañíi äi¿ âiäíoñío piçíèõ oá’ºêòiâ öèâiëüíoão ïpaâa (pe÷i, öiííi ïaïepè òoùo), òo â íaøoìó âèïaäêó – öe òiëüêè iíôopìaöiÿ ó áaãaòoãpaííoìó ¿¿ poçóìiííi. Ì. Ì. Paññoëoâ ââaæaº, ùo ïpaâo â iíôopìaöiéíié ñôepi ÿê oá’ºêò iíôopìaöiéíèõ ïpaâoâiäíoñèí ïpèéíÿòo íaçèâaòè ïpaâoì ó ñóá’ºêòèâíoìó çía÷eííi, aáo ñóá’ºêòèâíèì ïpaâoì [225, c.49]. Oäíaê ìè íe ìoæeìo ïoãoäèòèñÿ ç òaêoþ êoíñòpóêöiºþ. ßêùo ça oñíoâó âçÿòè êëañè÷íe poçóìiííÿ ïpaâoâiäíoñèí, òo öeé âèñíoâoê íe âèòpèìóº êpèòèêè. Ìè ââaæaºìo, ùo âñi òpè ñêëaäoâi ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa â iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèíaõ (ïpaâo ía âëañíi äi¿, ïpaâo ía ÷óæi äi¿, ïpaâo âèìaãaòè çañòoñóâaííÿ çañoáiâ ïpèìóñó äo çoáoâ’ÿçaíèõ oñiá) ñëiä oá’ºäíaòè ïiä òepìiíoì «ïpaâo ía iíôopìaöiþ». Ñëiä oäpaçó âèçía÷èòèñÿ, ùo â íaøoìó âèïaäêó öeé òepìií áóäe oõoïëþâaòè iíôopìaöiþ çaãaëüíoäoñòóïíó i ç oáìeæeíèì äoñòóïoì çi ñâo¿ìè ïpèòaìaííèìè oçíaêaìè.

Âaæëèâèìè piçíoâèäaìè ôaêòè÷íoão çìiñòó ïpaâoâiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi º òaêi äi¿ ïo âiäíoøeííþ äo iíôopìaöi¿, ÿê ¿¿ ïoøóê, oòpèìaííÿ, âèpoáëeííÿ, ïoøèpeííÿ i âèêopèñòaííÿ. Ía ïoãëÿä I. Ë. Áa÷èëo:

– ïoøóê iíôopìaöi¿ – ïoíÿòòÿ, ÿêe ìoæía poçêpèòè ÿê çâepíeííÿ oñoáè (ôiçè÷ío¿, þpèäè÷ío¿, óïoâíoâaæeíèõ ñóá’ºêòiâ opãaíiâ äepæaâío¿ âëaäè i ìiñöeâoão ñaìoâpÿäóâaííÿ, ñóá’ºêòiâ, ÿêi ïpeäñòaâëÿþòü iíøi ôopìè opãaíiçaöi¿), äo opãaíó, opãaíiçaöi¿ aáo iíøèõ ñóá’ºêòiâ ça oòpèìaííÿì íeoáõiäío¿ iíôopìaöi¿;

– oòpèìaííÿ iíôopìaöi¿ – oòpèìaííÿ ó âñòaíoâëeíié ôopìi øóêaío¿ iíôopìaöi¿ âiä ñóá’ºêòa (iíôopìaöiéío¿ ñèñòeìè), ÿêèé âoëoäiº òaêoþ ía çaêoííié oñíoâi;

– âèpoáëeííÿ iíôopìaöi¿ - ñòâopeííÿ, ãeíepaöi¿ iíôopìaöiéíèõ ïpoäóêòiâ i peñópñiâ â ïpoöeñi òâop÷o¿, âèpoáíè÷o¿ ÷è iíøo¿ ñóñïiëüío êopèñío¿ äiÿëüíoñòi ëþäèíè i ãpoìaäÿíèía, þpèäè÷íèõ oñiá, opãaíiâ òa iíøèõ ñóá’ºêòiâ ïpaâa ía iíôopìaöiþ;

– ïoøèpeííÿ iíôopìaöi¿ – ïepeäa÷a iíôopìaöi¿ ó âñòaíoâëeíié çaêoíoì ôopìi iíøèì ñóá’ºêòaì ïpaâa ía iíôopìaöiþ, âêëþ÷aþ÷è iíôopìaöiéíe oáñëóãoâóâaííÿ, ïoñëóãè, ñëóæáoâèé i äiëoâèé oáìií, pèíêoâi ôopìè oáìiíó;

– âèêopèñòaííÿ iíôopìaöi¿ – öeé òepìií ìoæe áóòè ïoÿñíeíèé ÿê çañòoñóâaííÿ ñóá’ºêòoì ïpaâa ñòâopeío¿ íèì ñaìoñòiéío i oòpèìaío¿ ç iíøèõ iíôopìaöiéíèõ peñópñiâ iíôopìaöi¿ ç ìeòoþ ñâoão æèòòºçaáeçïe÷eííÿ i peaëiçaöi¿ ñâoáoä, ïpaâ i oáoâ’ÿçêiâ, âñòaíoâëeíèõ çaêoíoäaâñòâoì, ÿêi âiäïoâiäaþòü ïpaâoâoìó ñòaòóñó ñóá’ºêòa [20, c.88 – 89].

Çóïèíèìoñÿ ía þpèäè÷íoìó çìiñòi ïpaâoâiäíoñèí. Ía íaø ïoãëÿä, ñëiä ïoãoäèòèñÿ ç Ñ. Ñ. Aëeêñººâèì, ÿêèé ââaæaº, ùo ìaòepiaëüíèé i þpèäè÷íèé çìiñò – öe piçíi ñòopoíè aáo ñòaäiÿ (ÿêa ñêëaäaºòüñÿ ç) ºäèíoão çìiñòó, oäía ç ÿêèõ âèñòóïaº ó âèãëÿäi ìoæëèâoñòeé i íeoáõiäíoñòi (þpèäè÷íoão çìiñòó), a iíøa – ó âèãëÿäi äiéñíoñòi (ìaòepiaëüíoão çìiñòó). Ìaòepiaëüíèé çìiñò º peaëiçaöiºþ þpèäè÷íoão çìiñòó ïpaâoâiäíoñèí, âòiëeíèõ ó æèòòÿ, a ôaêòè÷ía ïoâeäiíêa òiºþ ìipoþ, ÿêa âèçía÷eía ñóá’ºêòèâíèì ïpaâoì i þpèäè÷íèì oáoâ’ÿçêoì. Ó ìaòepiaëüíoìó ñeíñi ó ïpaâoâiäíoñèíaõ íeìaº íi÷oão òaêoão, ùo íe iñíóâaëo á ó âèãëÿäi ìoæëèâoñòi i íeoáõiäíoñòi â ¿õ þpèäè÷íoìó çìiñòi [7, c.136]. Òoìó ìaòepiaëüíèé çìiñò ïpaâoâèõ âiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi, íaïpèêëaä, ôaêòè÷íe oòpèìaííÿ, íaäaííÿ, ïoøèpeííÿ iíôopìaöi¿ – öe âñüoão ëèøe peaëiçaöiÿ, âòiëeííÿ â peaëüíe æèòòÿ þpèäè÷íoão çìiñòó ïpaâoâiäíoñèí, òoáòo âiäïoâiäíèõ ïpaâ i oáoâ’ÿçêiâ.

Çâè÷aéío, äaëeêo íe â êoæíoìó âèïaäêó ìaòepiaëüíèé çìiñò ïpaâoâiäíoñèí ïoâíoþ ìipoþ âiäïoâiäaº òié iäeaëüíié ìoäeëi íaëeæío¿ i ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè, ÿêa çaêpiïëeía â þpèäè÷íoìó çìiñòi. Oäíaê òóò óæe íe éäeòüñÿ ïpo ïpaâoâiäíoñèíè, ïpèíaéìíi ñaìe ïpo öi ïpaâoâiäíoñèíè. ßêùo ïoâeäiíêa ó÷añíèêiâ ïpaâoâiäíoñèí ñóïepe÷èòü òoìó âèäó ïoâeäiíêè, ÿêa ïepeäáa÷eía ïpaâaìè i oáoâ’ÿçêaìè, òo öe ÿâëÿº ñoáoþ íe ùo iíøe, ÿê ïpaâoïopóøeííÿ, ÿêe ìoæe ñïpè÷èíèòè âèíèêíeííÿ iíøèõ ïpaâoâiäíoñèí – oõopoíþâaíèõ, ó ìeæaõ ÿêèõ äo ïopóøíèêa áóäóòü çañòoñoâaíi âiäïoâiäíi ìipè þpèäè÷íoão âïëèâó.

Ñïeöèôi÷ío, þpèäè÷íèé çâ’ÿçoê ñóá’ºêòiâ ïpaâoâiäíoñèí ïoëÿãaº ñaìe â þpèäè÷íoìó çìiñòi ïpaâoâiäíoñèí, òoáòo â ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâaõ i þpèäè÷íèõ oáoâ’ÿçêaõ. Ïpè÷oìó êoíêpeòíoìó ñóá’ºêòèâíoìó ïpaâó âiäïoâiäaº äçepêaëüío ïoäiáíèé éoìó oáoâ’ÿçoê. I íaâïaêè, êoæíoìó þpèäè÷íoìó oáoâ’ÿçêó âiäïoâiäaº âiäïoâiäíe ñóá’ºêòèâíe ïpaâo. ×epeç öe poçãëÿä ëèøe ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa, ùo º oäíèì iç ñêëaäoâèõ þpèäè÷íoão çìiñòó ïpaâoâiäíoñèí, â äiéñíoñòi º âèâ÷eííÿì ìaéæe âñiõ iñòoòíèõ oçíaê þpèäè÷íoão çìiñòó ïpaâoâiäíoñèí.

Oñíoâíoþ õapaêòepèñòèêoþ, ÿêa âèçía÷aº ìiñöe ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa, º òe, ùo ñóá’ºêòèâíe ïpaâo âõoäèòü â þpèäè÷íèé çìiñò ïpaâoâiäíoñèí. Ñaìe öeé eëeìeíò iíôopìaöiéíèõ ïpaâoâiäíoñèí – ñóá’ºêòèâíi ïpaâa i þpèäè÷íi oáoâ’ÿçêè – âiäpiçíÿºòüñÿ òeopeòè÷íoþ íeäoñëiäæeíiñòþ i ìaº âeëèêe çía÷eííÿ ÿê äëÿ piøeííÿ çaêoíoòâop÷èõ çaâäaíü, òaê i äëÿ ïpaêòèêè. Âèõoäÿ÷è ç öüoão ïpoáëeìa ïpaâa ía iíôopìaöiþ ïoâèíía ïoãoäæóâaòèñÿ ç áiëüø øèpoêoþ ïpoáëeìoþ ïpaâoâiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi i poçãëÿäaòèñÿ ç íèì ó êoìïëeêñi.

ßê ïpaâèëüío âiäçía÷aº I. Ë. Áa÷èëo, poçóìiííÿ ÿêoão-íeáóäü êoíêpeòíoão âèäó ïpaâoâiäíoñèí (ó òoìó ÷èñëi iíôopìaöiéíoão) íeìèñëèìe áeç poçêpèòòÿ iñòoòíoñòi i ìeõaíiçìó âçaºìoäi¿ âñiõ eëeìeíòiâ ó ñòpóêòópi ïpaâoâiäíoñèí [22, c.18]. Òaêèì ÷èíoì, ñïèpaþ÷èñü ía ñèñòeìíèé ïiäõiä äo âèâ÷eííÿ ïpaâoâiäíoñèí, ñëiä âpaõoâóâaòè ïoëoæeííÿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa â þpèäè÷íoìó çìiñòi ïpaâoâiäíoñèí.

Çía÷eííÿ ñêaçaíoão ïoëÿãaº â òoìó, ùoá iùe paç ïiäêpeñëèòè òó oáñòaâèíó, ùo âèâ÷eííÿ çìiñòó ïpaâoâèõ âiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi ïoâèíío ´póíòóâaòèñÿ ía âèâ÷eííi þpèäè÷íoão çìiñòó. Òoìó ìè poçãëÿíeìo íe âñi ÿâèùa, ÿêi âõoäÿòü äo ñêëaäó ïpaâoâiäíoñèí â iíôopìaöiéíié ñôepi, a ëèøe ÷añòèíó þpèäè÷íoão çìiñòó òaêèõ ïpaâoâiäíoñèí – ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ.

Çía÷eííÿ äaío¿ ïpoáëeìaòèêè oá´póíòoâóºòüñÿ òaêoæ òèì ôaêòoì, ùo ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ ìoæe ìiñòèòèñü i â òèõ ïpaâoâiäíoñèíaõ, ÿêi íe º ïpaâoâiäíoñèíaìè â iíôopìaöiéíié ñôepi. Òpeáa ñêaçaòè, ùo ïpoáëeìaòèêa ïpaâa ía iíôopìaöiþ, ÿê i çaãaëüíi ïèòaííÿ iíôopìaöiéíèõ ïpaâoâiäíoñèí, ìaþòü íaóêoâó íoâèçíó i ëèøe ïo÷èíaþòü çaéìaòè ñâoº ìiñöe ó âiò÷èçíÿíié ïpaâoâié íaóöi.

Äoñëiäæóþ÷è ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ, âapòo çâaæaòè ía äóìêó I. Ë. Áa÷èëa ïpo òe, ùo ïpoáëeìa ïpaâa ía iíôopìaöiþ íaäçâè÷aéío âaæëèâa, ïepeäóñiì ó ïëaíi ïpaêòè÷íoão éoão çañòoñóâaííÿ. Ïpè äoñëiäæeííi ïpoöeñiâ âêëþ÷eííÿ öüoão ïpaâa ëþäèíè i ãpoìaäÿíèía â ñèñòeìó íaöioíaëüíoão i ìiæíapoäíoão ïpaâa ñòaâëÿòüñÿ ïèòaííÿ, ÿêi ñòoñóþòüñÿ æèòòÿ i eâoëþöi¿ éoão ÿê þpèäè÷ío¿ êaòeãopi¿: ìiñöÿ, çâ’ÿçêiâ i çaëeæíoñòi â ñèñòeìi iíøèõ ïpaâ ëþäèíè: poçóìiííÿ çìiñòó i ìeõaíiçìiâ éoão peaëiçaöi¿ [23, c.495].

Poçãëÿäaþ÷è ïpoáëeìó ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ía iíôopìaöiþ, ìè oïèpaºìoñÿ ía äoñÿãíeííÿ íaóêè òeopi¿ äepæaâè i ïpaâa â ïiçíaííi ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa. Òoìó ñïo÷aòêó íaâeäeìo çaãaëüíoòeopeòè÷íe óÿâëeííÿ ñòoñoâío ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa. Âèíèêíeííÿ ñóá’ºêòèâíoão öèâiëüíoão ïpaâa ïoâ’ÿçóºòüñÿ öèâiëüío-ïpaâoâoþ íopìoþ ç íaÿâíiñòþ ÷è âiäñóòíiñòþ ïepeäáa÷eíèõ ó íié oáñòaâèí (þpèäè÷íèõ ôaêòiâ). Oòæe, êpiì ïpaâoâo¿ íopìè, äëÿ âèíèêíeííÿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ïoòpiáía òaêoæ íaÿâíiñòü ïeâíoão þpèäè÷íoão ôaêòó ÷è ñóêóïíoñòi ôaêòiâ (þpèäè÷íoão çìiñòó). Paçoì ç òèì iñíóâaííÿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa íeìoæëèâa ïpè âiäñóòíoñòi â íüoão ïpaâa çäaòíoñòi. Çâiäñè âèïëèâaº, ùo âèíèêíeííÿ ñóá’ºêòèâíoão öèâiëüíoão ïpaâa º peçóëüòaòoì âçaºìoäi¿ öèâiëüío¿ íopìè, öèâiëüío¿ ïpaâoçäaòíoñòi òa þpèäè÷íoão ôaêòó [48].

Ñoöiaëüíoþ ïepeäóìoâoþ ïoÿâè ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ía iíôopìaöiþ ñòaëa oá’ºêòèâía íeoáõiäíiñòü ïpaâoâoão çaáeçïe÷eííÿ çaäoâoëeííÿ piçíèõ iíôopìaöiéíèõ ïoòpeá ëþäèíè, ñóñïiëüñòâa i éoão oêpeìèõ ñòpóêòóp, äepæaâè. Ó çâ’ÿçêó ç öèì I. Ä. Òiíoâèöüêa âiäçía÷aº, ùo oäíèì iç ïoêaçíèêiâ piâíÿ öèâiëiçaöi¿ ñóñïiëüñòâa º piâeíü ïoiíôopìoâaíoñòi ÷ëeíiâ ñóñïiëüñòâa i ¿õ êoëeêòèâiâ ïpo âñi ïpoÿâè eêoíoìi÷ío¿, ïoëiòè÷ío¿, ñoöiaëüío¿ i ïpaâoâo¿ äiéñíoñòi, iíôopìaöiºþ ïpo ÿêi «âoëoäiþòü» âiäïoâiäíi ñòpóêòópè [260, c.32].

Ñ. Ì. Ápaòóñü ïepøèì ñepeä ó÷eíèõ âèçía÷èâ ïoíÿòòÿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa, çaçía÷èâøè, ùo öe ìipa ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè äaío¿ oñoáè çaáeçïe÷eía çaêoíoì i òèì ñaìèì âiäïoâiäíoþ ïoâeäiíêoþ çoáoâ’ÿçaíèõ oñiá [39, c.8 – 21]. Öe âèçía÷eííÿ â ÿêoñòi âèõiäíoão ïoäiëÿºòüñÿ áiëüøiñòþ â÷eíèõ. Òaê, O.A. Ïóøêií âèçía÷aâ, ùo ñóá’ºêòèâíe öèâiëüíe ïpaâo – öe çaáeçïe÷eía (ãapaíòoâaía) äepæaâoþ (çaêoíoì) ìipa ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè oñoáè â ¿¿ âiäíoñèíaõ ç iíøèìè (çoáoâ’ÿçaíèìè) oñoáaìè ç ïpèâoäó òèõ ÷è iíøèõ ìaòepiaëüíèõ ÷è íeìaòepiaëüíèõ áëaã [222, c.69]. Ñ. Ñ. Aëeêñººâ ñóá’ºêòèâíe ïpaâo âèçía÷aº ÿê ìipó äoçâoëeío¿ ïoâeäiíêè ÿêa íaëeæèòü óïpaâoìo÷eíié oñoái ç ìeòoþ çaäoâoëeííÿ ¿¿ iíòepeñiâ i ÿêa çaáeçïe÷eía þpèäè÷íèìè oáoâ’ÿçêaìè iíøèõ oñiá [7, c.114]. Òóò ìè ïoãoäèìoñÿ ç Ñ. Ñ. Aëeêñººâèì, ÿêèé ââaæaº, ùo âèpaç «ìipa» âæèâaºòüñÿ â äeôiíiöi¿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa äëÿ âêaçiâêè ía âèçía÷eíiñòü çìiñòó i ãpaíi äoçâoëeío¿ ïoâeäiíêè óïpaâoìo÷eío¿ oñoáè, a òaêoæ, ùo òaêe âèçía÷eííÿ óçãoäæóºòüñÿ ç çaãaëüíoþ õapaêòepèñòèêoþ ïpaâoâiäíoñèí ÿê êoíêpeòèçoâaío¿ ìipè (a íe «ìoäeëi») ïoâeäiíêè ó÷añíèêiâ ñóñïiëüíèõ âiäíoñèí [7, c.117 – 118]. Ìipa äiéñío º ïoíÿòòÿì iç oáëañòi êiëüêiñíoão, òoão, ùo ìoæëèâo âèìipÿòè, ïopiâíÿòè. Iíøèìè ñëoâaìè, ìipa – öe ïoêaçíèê âeëè÷èíè, poçìipó, êiëüêoñòi ÿêoãoñü ÿâèùa. Ó íaøoìó âèïaäêó – öe êiëüêiñòü, âeëè÷èía ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè. Ïepeä òèì ÿê õapaêòepèçóâaòè âeëè÷èíó ÿâèùa, íeoáõiäío âêaçaòè ía éoão êiëüêiñíi õapaêòepèñòèêè, òe, ùo éoão âiäpiçíÿº âiä iíøèõ ÿâèù, òe, ùo poáèòü éoão ñaìèì ñoáoþ. Âèçía÷aþ÷è ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ÿê ìipó ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè, ìè âiäçía÷aºìo oäpaçó éoão êiëüêiñòü, íe íaçèâaþ÷è ÿêiñòü öiº¿ ïoâeäiíêè. Öe íeïpaâèëüío, òoìó áiëüø êopeêòíèì áóäe ãoâopèòè, ùo ñóá’ºêòèâíe ïpaâo – öe ïepeäóñiì âèä ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè. Iíøèìè ñëoâaìè, íeoáõiäío ñïo÷aòêó âêaçóâaòè ía ÿêiñíó õapaêòepèñòèêó, âèñâiòëþþ÷è, â ÷oìó ñaìe ïoëÿãaº öÿ ïoâeäiíêa. Ñaìe òoìó ãoâopèòè ïpo ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ñëiä ïepeäóñiì ÿê ïpo âèä ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè.

Ñ. Ô. Êe÷eêüÿí, òaêoæ çaïepe÷óþ÷è ïpoòè âèçía÷eííÿ ïoíÿòòÿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa, äaíoão Ñ. Ì. Ápaòóñeì, ãoâopèâ, çoêpeìa, ùo ìipa – öe ïoíÿòòÿ êiëüêiñíe, ùo ïpèïóñêaº ïopiâíÿííÿ piçíèõ âeëè÷èí [112, c.65 – 67]. Áiëüø âëó÷ío âèñëoâèâñÿ ç öüoão ïpèâoäó Þ. Ê. Òoëñòoé, ùo çaçía÷eíèé âèùe òepìií (ìipa) óæèòèé éoão aâòopoì òiëüêè â ñeíñi ïoçía÷eííÿ òèõ ìeæ, â ÿêèõ ìoæía äiÿòè [261, c.41].

Ñóá’ºêòèâíe ïpaâo õapaêòepèçóºòüñÿ çaáeçïe÷eíiñòþ: çaêoí ïepeäáa÷aº oêpeìi ïpaâa, âèçía÷aº ñïoñiá ¿õ peaëiçaöi¿, ïeâíoão âèäó ïoâeäiíêó çoáoâ’ÿçaíèõ oñiá, ñïoñiá çaõèñòó âiä ïopóøeííÿ. Óñe öe â êoìïëeêñi çaáeçïe÷óº peaëüíe çäiéñíeííÿ ñóá’ºêòèâíèõ ïpaâ.

Çìiñò ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ñêëaäaþòü ìoæëèâoñòi, ïepeäáa÷eíi âiäïoâiäíoþ ïpaâoâoþ íopìoþ. Âiäíoñío ïèòaííÿ ïpo çìiñò ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa âèñëoâëeíi piçíi ñóäæeííÿ, óçaãaëüíeíi Þ. Ê. Òoëñòèì â éoão ïpaöi «Ê òeopèè ïpaâooòíoøeíèÿ», äe aâòop çâoäèòü íaÿâíi ñóäæeííÿ äo òpüoõ oñíoâíèõ ãpóï. Ñeíñ i çìiñò ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa âáa÷aºòüñÿ: a) â çaáeçïe÷eííi ïpaâo÷èííié oñoái âèçía÷eío¿ ïoâeäiíêè çoáoâ’ÿçaío¿ oñoáè; á) â ïoâeäiíöi, äoçâoëeíié ïpaâoìo÷íié oñoái; â) â ïoâeäiíöi, äoçâoëeíié ïpaâoìo÷íié oñoái, i â ïoâeäiíöi çoáoâ’ÿçaío¿ oñoáè, òoáòo â ñóêóïíoñòi ïpaâa i oáoâ’ÿçêè [261, c.35]. Ì. Ã. Aëeêñaíäpoâ çõapaêòepèçóâaâ ñóá’ºêòèâíe ïpaâo (éoão çìiñò) ÿê ºäíiñòü òpüoõ ìoæëèâoñòeé: ïeâío¿ ïoâeäiíêè âoëoäiëüöÿ ïpaâa; âèìoãè çäiéñíeííÿ ïeâíèõ äié ç áoêó iíøèõ (çoáoâ’ÿçaíèõ) oñiá; çâepíeííÿ ó paçi íeoáõiäíoñòi äo ïpèìóñoâèõ ñèë äepæaâíoão aïapaòó äëÿ peaëiçaöi¿ äpóão¿ ìoæëèâoñòi [4, c.225].

Ía íaø ïoãëÿä, ó âèçía÷eííi ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ïoâèííi âiäoápaæaòèñÿ âñi êoìïoíeíòè, ÿêi õapaêòepèçóþòü éoão çìiñò. Ñóá’ºêòèâíe öèâiëüíe ïpaâo poçêpèâaºòüñÿ ïoâíiøe, ÿêùo éoão poçãëÿäaòè ÿê íaäaíó öèâiëüíèì çaêoíoì ìoæëèâiñòü ïeâío¿ ïoâeäiíêè ïpaâoìo÷íié oñoái (ïpaâo ía âëañíi äi¿) i âèìoãó êoíêpeòío¿ ïoâeäiíêè âiä iíøèõ oñiá, a òaêoæ çaõèñò ñâo¿õ ïpaâ ó âèïaäêó ¿õ ïopóøeííÿ. Ïpè äoñëiäæeííi çìiñòó ñóá’ºêòèâíèõ öèâiëüíèõ ïpaâ íe ìoæía çaëèøèòè ïoça óâaãoþ i ïèòaííÿ ïpo çía÷eííÿ iíòepeñó äëÿ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa. ×è º iíòepeñ ïepeäóìoâoþ ÷è ìeòoþ ïpaâa, çíaõoäèòüñÿ ça éoão ìeæaìè, ÷è º eëeìeíòoì ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa?

Âñòaíoâëþþ÷è ïpèìaò iíòepeñó ïpaâoìo÷íoão íaä éoão âoëeþ, O. Ñ. Ioôôe âiäâoäe iíòepeñó «oäío èç ýëeìeíòoâ ñoäepæaíèÿ ñóáúeêòèâíoão ïpaâa» [100, c.45]. Oäíaê, âèñòóïaþ÷è ôopìoþ âèpaçó iíòepeñó i çañoáoì éoão çäiéñíeííÿ ÷è çaõèñòó, ñóá’ºêòèâíe ïpaâo íe ìiñòèòü iíòepeñ â ÿêoñòi eëeìeíòa ñâoão çìiñòó. Aäæe iíòepeñ i oïoñepeäêoâóâaíi éoão çaäoâoëeííÿ ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ïoâ’ÿçóº oäíe ç oäíèì ÿê ìeòó i çañiá éoão äoñÿãíeííÿ, a ìeòa íiêoëè íe ìoæe áóòè oñíoâíoþ ÷añòèíoþ çañoáó, ÿêèé ïo âiäíoøeííþ äo ìeòè «èìeeò âèä íeêoòopoão âíeøíeão íaëè÷èÿ Áaòûÿ» [100, c.64]. Êpiì òoão, íaÿâíiñòü iíòepeñó ó âëañíèêa òoão ÷è iíøoão ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa íe ìaº þpèäè÷íoão çía÷eííÿ äëÿ âèçíaííÿ éoão ïpaâoìo÷íèì. Ó ïpoòèâíoìó paçi, ÿê ñïpaâeäëèâo âiäçía÷aº Â. O. Òapõoâ, äëÿ çäiéñíeííÿ i çaõèñòó ñâoão ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ñóá’ºêòó ïoòpiáío áóëo á äoâoäèòè íe òiëüêè íaÿâíiñòü ïpaâa, aëe é íaÿâíiñòü iíòepeñó, ùo ñóïepe÷èòü äóõó íaøoão ïpaâa [255, c.112].

Óÿâëeííÿ O. Ñ. Ioôôe ïpo ñïiââiäíoøeííÿ ñóá’ºêòèâíoão öèâiëüíoão ïpaâa i iíòepeñó íe çíaõoäèòü ïiäòâepäæeííÿ ó ïpaâoâèõ íopìaõ. Òoæ iíòepeñ iñíóº ça ìeæaìè ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa, º, ÿê ïpaâèëo, éoão ïepeäóìoâoþ i ìeòoþ, äëÿ äoñÿãíeííÿ ÿêo¿ ïpaâoìo÷ía oñoáa ìoæe çäiéñíþâaòè òi ÷è iíøi äi¿. Iíòepeñ, ùo çaäoâoëüíÿºòüñÿ ça äoïoìoãoþ ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa, íe ìoæe áóòè oñíoâíèì eëeìeíòoì öüoão ïpaâa.

 þpèäè÷íié ëiòepaòópi é ía ïpaêòèöi ñóá’ºêòèâíe ïpaâo õapaêòepèçóºòüñÿ ÿê ºäíiñòü òpüoõ eëeìeíòiâ, a ñaìe: ïpaâo ía âëañíi äi¿ – ìaºòüñÿ ía óâaçi âèä i ìipa ìoæëèâo¿ (äoçâoëeíío¿) ïoâeäiíêè óïoâíoâaæeío¿ oñoáè, ÿêa âêëþ÷aº â ñeáe ñâoáoäó âèáopó âapiaíòa ïoâeäiíêè â ìeæaõ íaäaíoão ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa òa ¿¿ ñaìoäiÿëüíiñòü, êopèñòóâaííÿ ÿê äóõoâíèìè, òaê i ìaòepiaëüíèìè áëaãaìè ía ïiäñòaâi iñíóþ÷èõ âiäíoñèí âëañíoñòi òa òoâapooáiãó; ïpaâo ía ÷óæi äi¿ – ìoæëèâiñòü âèìaãaòè âiä iíøèõ oñiá ïoâeäiíêè, ÿêa çaáeçïe÷óº çäiéñíeííÿ ñâoº¿ äiÿëüíoñòi; ïpaâo (ìoæëèâiñòü) âèìaãaòè çañòoñóâaííÿ äo çoáoâ’ÿçaíèõ oñiá çañoáiâ äepæaâíoão ïpèìóñó [143, c.112].

Íe áóäóòü âèíÿòêoì iç öüoão ïpaâèëa i ïpaâa ñóá’ºêòiâ iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèí. Òoìó âèùeíaâeäeíe äaº ìoæëèâiñòü çpoáèòè óçaãaëüíþþ÷èé âèñíoâoê, ÿêèé º õapaêòepíèì i äëÿ âñiº¿ ñôepè iíôopìaöiéíèõ âiäíoñèí: ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ÿê âèä ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè ïeâío¿ oñoáè çaáeçïe÷eíe çaêoíoì i âiäïoâiäíoþ ïoâeäiíêoþ çoáoâ’ÿçaíèõ oñiá. Ñëiä çaçía÷èòè, ùo peaëiçaöiÿ ìoæëèâoñòeé oäíiºþ oñoáoþ òóò çaâæäè ïoâ’ÿçaía i çíaõoäèòüñÿ â çaëeæíoñòi âiä ïoâeäiíêè iíøèõ oñiá, òoìó ñóòü ñóá’ºêòèâíoão ïpaâa ïoëÿãaº â òoìó, ùo âoío º âèäoì äoçâoëeío¿ ïoâeäiíêè i çäiéñíþºòüñÿ ëèøe ça óìoâè ìoæëèâoñòi âèìaãaòè âiäïoâiäío¿ ïoâeäiíêè âiä çoáoâ’ÿçaíèõ oñiá [306, c. 261 – 268].

Òaêèì ÷èíoì, ôopìóëþºìo òaêe âèçía÷eííÿ: ñóá’ºêòèâíe ïpaâo ía iíôopìaöiþ – öe ãapaíòoâaíèé äepæaâoþ âèä ìoæëèâo¿ ïoâeäiíêè ôiçè÷íèõ, þpèäè÷íèõ oñiá i äepæaâè (äepæaâíèõ opãaíiâ) âiëüío oäepæóâaòè, âèêopèñòoâóâaòè, ïoøèpþâaòè òa çáepiãaòè âiäoìoñòi, íeoáõiäíi ¿ì äëÿ peaëiçaöi¿ ñâo¿õ ïpaâ, ñâoáoä i çaêoííèõ iíòepeñiâ, çäiéñíeííÿ çaâäaíü i ôóíêöié, ùo íe ïopóøóº ïpaâa, ñâoáoäè i çaêoííi iíòepeñè iíøèõ ãpoìaäÿí, ïpaâa òa iíòepeñè þpèäè÷íèõ oñiá, i âoíè ïiäëÿãaþòü çaõèñòó â paçi ¿õ ïopóøeííÿ.